Patagonië – deel 10

200 dagen
We zijn vandaag precies 200 dagen op reis. Sommige lezers vragen zich af of we ooit nog terugkomen. Is 200 dagen lang? We komen hier regelmatig reizigers tegen die al 2 of 3 jaar of zelfs 10 jaar niet meer in hun thuisland zijn geweest. In kennismakingsgesprekken vertellen wij dat we pas 6 maanden onderweg zijn. En we beseffen ons ook drommels goed dat het een luxe is om de tijd, het geld en de gezondheid te hebben om dit te doen.

Lang verhaal kort: het lijkt er op dat je ons in mei weer in Nederland kunt verwachten. En dat is precies wat we beloofd hebben: we komen weer terug na het eerste kievitsei van 2025.
 
Spirituele kloof
We beginnen deze nieuwsbrief aan de oostkant van de Andes, Argentinië dus. We lazen ergens in de spelonken van internet een oud verhaal dat in Huayquerias een mooie kloof is. Uiteindelijk bleek dat te kloppen, maar we moesten eerst een heel eind door een droge rivierbedding hobbelen waar niet echt een weg was. De kloof zelf was voor auto’s afgesloten, maar we konden lopend makkelijk om het hek heen. De wanden torenen tientallen meters loodrecht boven ons uit. Vogels kunnen er veilig nesten bouwen. Mapuche-krijgers gebruikten de kloof om zich spiritueel voor te bereiden op de strijd. Maar nu zijn wij de enige aanbidders van dit natuurschoon.

Later bleek dat de kloof ondertussen privaat bezit is en dat je er in het weekend met crossmotoren en quads doorheen kunt. Dat hebben we gelukkig gemist.
 
Spin in kloof
In diezelfde kloof vergaten we soms om ook omlaag te kijken. Ineens flitste er iets zwarts langs onze voeten. Een grote spin. Later zagen we een opgezet exemplaar in een natuurmuseum. Het is de Arañas Pollito – de kippenspin. Volgens de museumdirecteur ongevaarlijk. Maar misschien leest zij haar eihgen bordjes niet: ” De beet van de kippenspin heeft een verlammende werking.”
 
San Martin
Zo rond 1820 trok José de San Martin ten strijde tegen de Spaanse overheersers. Vanuit Argentinië trok hij op meerdere plekken de Andes over en verdreef de Spanjaarden uit Chili en Peru. Door zijn toedoen zijn de onafhankelijke Zuid-Amerikaanse staten zoals we die nu kennen, ontstaan. Hij wordt overal vereerd als de grote bevrijder. 17 augustus is zijn nationale feestdag.
 
In het spoor van
In de buurt van het San Martin museum volgen wij een stuk van de route die het leger van San Martin volgde. Best een stevige trekking. Deels gaat het door cactusstruiken.Bij het verwijderen van een cactusvrucht uit Cock’s been bleek dat de stekels kleine weerhaakjes hebben.
 
Druiven snoeien
Rond Mendoza wordt veel wijn geproduceerd, vooral rood. Denk aan Merlot en Malbec. Dus staan er veel druivenstruiken. Gek genoeg zie je er vrijwel niemand werken. Hier is een man bezig om wat druivenstruiken te snoeien, maar dat is alleen bij de poort. Hij vertelt dat het meeste werk door machines wordt gedaan en dat hij nu alleen de druiven bij de toegangspoort wat mooier maakt voor de toeristen die hier wijn komen proeven.
 
Irrigatie
De druiven groeien hier in een woestijnklimaat. Het zeer voorspelbare weer zorgt voor goede oogsten en een lage ziektedruk. Het is dan ook relatief makkelijk om biologische wijnen te maken. De droogte zorgt er wel voor dat er zwaar geïnvesteerd moet worden in irrigatiesystemen. En je moet waterrechten hebben. Land zonder waterrechten is niets waard en ligt er verdord bij (links op de foto).

Op de achtergrond zie je de Andes, de bron van het water.
 
Paso Cristo Redentor
Op deze 3700 meter hoge pas staat een Christusbeeld om de vriendschap tussen Argentinië en Chili te vieren. Het beeld staat exact op de grens.

We maken de foto vanuit de verlaten barakken van de Chileense Carabineros.
 
Afdaling
Na 2 nachten op deze mooie – en best wel koude – pas zetten we de afdaling naar Chili in. De grensformaliteiten doen we 20km verderop op een comfortabele 2200 meter hoogte.
 
Santiago
We dalen nog verder af en komen op 500 meter in het hete en droge Santiago. In en rond de hoofdstad van Chili wonen 7 miljoen mensen, zo’n 40% van alle Chilenen. Wij komen op zondag aan en blijven er 3 dagen. We doen alles op de fiets en heel bijzonder was de zondag. Dan zijn namelijk de grote wegen autovrij gemaakt en is er alle ruimte voor fietsers, joggers, skaters en gezinswandelingen. De maandag erna rijden er weer gewoon auto’s, 6 rijen dik.

Eind van de dag genieten we van optredens en een biertje op het Plaza de Armas.
 
Pinochet
De herinnering aan de militaire dictatuur van 1973 – 1989 leeft hier nog volop. In een modern museum worden alle feiten gepresenteerd. Je mag zelf bedenken of je Pinochet goed of slecht vindt. Er is ook een theorie die zegt dat Pinochet (met steun van de CIA) er voor gezorgd heeft dat Chili geen Sovjet-staat is geworden. Nu zijn er “slechts” 3000 doden. Als communistische staat hadden dat er veel meer kunnen zijn.

Indrukwekkend zijn de wanden waarop de foto’s hangen van verdwenen of vermoorde Chilenen.
 
Black out
En toen viel ineens in heel Chili de stroom uit… Wij waren net van plan een pre-Colombiaans museum (de periode voordat Columbus in Amerika landde) te bezoeken, maar dat is nu natuurlijk gesloten. De metro staat ook stil, dus de mensen moeten nu lopend naar huis. Bus of taxi heb je niets aan, want ook het bovengrondse verkeer staat stil. Gelukkig kunnen wij op de fiets en door de parken makkelijk terug naar de BraVo.

Later bleek dat in Santiago de noodtoestand was uitgeroepen en er een avondklok was ingesteld. We vonden het al wat stilletjes…
 
Valparaiso
Een heel andere stad is Valparaiso. Een moderne en progressieve stad. Barstenvol met muurschilderingen, die regelmatig aangepast worden aan de actualiteit.
Chili is zeer alert op de scheiding der machten. In Santiago zagen we dat al in de fysieke afstand tussen regering en de rechterlijke macht. Het parlement zit in Valparaiso om dat nog verder te benadrukken.

Op de corruptie-index scoort Chili een stuk beter dan bijvoorbeeld Spanje of Italië. En als je het echt weten wil: Nederland heeft al 10 jaar een dalende score…
 
Pacific
Het is een tijd geleden dat we aan de kust stonden. Hier staan we aan de Pacific, de Stille Oceaan. Lekker koel na het landklimaat van Santiago. En natuurlijk veel vogels en andere dieren.
 
Zeeleeuwen
Een volgende nacht aan de Pacific brengen we door op gehoorafstand van een eilandje. Dat zit bomvol zeeleeuwen. En die maken echt 24 uur per dag lawaai. Een heerlijk lawaai, dat wel.

Op de foto zie je bij zonsondergang dat de zeeleeuwen zeer alert zijn op de gieren.
 
Quesos de cabra
Hoe breng je onder de aandacht dat je geitenkaas verkoopt? Gewoon door de huid van een geit over je hek te hangen. En zo weten wij waar we heerlijke geitenkaas kunnen kopen.
 
Zeewierboer
Wij wisten het niet, maar ze bestaan echt: zeewierboeren. José en Ivonne zijn dat en zijn zelfs lid van een zeewierboercoöperatie. Wij fietsen toevallig bij ze langs en krijgen behalve hun mooie verhalen te horen ook nog vis te eten.

Dit zijn de leuke spontane contacten. Via whatsapp blijven we daarna nog met elkaar verbonden.
 
Vissers
We blijven maar aan de kust hangen. Nu bij een vissershaventje vlakbij een wetland. Een waar vogelparadijs in dit woestijngebied.
 
Zwarte scholekster
En in dat paradijs zien we deze Zuid-Amerikaanse zwarte scholekster een slakje verorberen.
 
Steltlopers
En een paar meter verder staan wat steltlopers, ook bezig met voedsel verzamelen. Het zijn de geelpootruiter (ja, die met de gele poten) en de Amerikaanse steltkluut (roze poten).
 
Stabilisatorstang
Even een dagje onderhoud aan de BraVo. Door al het getril op de onverharde wegen moeten we nieuwe rubbers voor de stabilisatorstang. Het is even wat werk om die eruit te krijgen, maar het lukt. Nadat we ook nog speling uit een voorwiel hebben laten verwijderen en 2 nieuwe banden hebben laten komen, zijn we weer helemaal top in orde.

Overigens lagen de nieuwe Michelin banden die we via internet bij een soort Chileense Kwikfit kochten, al 14 jaar in het magazijn. Onze oude banden zijn nieuwer…
 
Europese sterren
Beter gezegd: Europese Sterrenwacht. We bezoeken de ESO, de European Southern Observatory. In La Silla staan ruim 20 telescopen, waarvan één Nederlandse. Dit deel van Chili is zeer geschikt voor sterrenwachten vanwege gemiddeld 300 wolken- en stofloze nachten per jaar.
 
Alle hoeken
We zien 2 telescopen van dichtbij. Het zijn gigantische apparaten die zeer nauwkeurig gericht kunnen worden. De telescoop zelf kan alles tussen recht vooruit kijken en recht omhoog. En verder kan het hele telescoopgebouw draaien.
 
Tot slot
We laten de sterren nu even los en verlaten de kust. We bereiden ons voor op de zesde Andespassage. Weer een stuk hoger dan de vorige. Lees er alles over in de elfde nieuwsbrief.

Dus in mei zijn wij weer terug. En zoals het er nu naar uitziet gaan we eind 2025 of begin 2026 weer verder. Brazilië, Paraguay, Bolivia en Peru zijn dan zeer waarschijnlijk de doelen. De BraVo laten we achter in Uruguay.
 

Ga verder met deel 11.

Patagonië – deel 9

BraVo-herfst
Dank weer voor jullie reacties. Waarderen we zeer! We bespeurden enige bezorgdheid rond de BraVo. Hoeft niet. Zonder de BraVo is deze reis niet mogelijk en zou zeker anders zijn geweest. Hij (zij!) blijft een aandachtstrekker. Continue worden er foto’s en filmpjes gemaakt. Bijvoorbeeld door een jonge Argentijnse vrouw die de BraVo streelde alsof het een baby is. Kinderen willen soms achter het stuur zitten of de keuken zien. Onze plannen om de BraVo te vervangen smelten dan natuurlijk als sneeuw voor de zon. Wel zit de BraVo in de herfst van haar leven en vraagt extra aandacht en zorg(kosten).

Op de foto hebben we net een lekke band gehad (diepe scheur opgelopen door scherpe stenen in een lavaveld). Een vrachtwagenchauffeur trekt met een spanband de kapotte band (130kg) weer op het dak.

Over foto’s gesproken: die kan je het beste op een wat groter scherm bekijken, bij voorkeur met weinig omgevingslicht en je helderheid behoorlijk hoog om de contrasten goed te zien. Ze zijn namelijk gemaakt om in een donkere bioscoop op een groot scherm te projecteren.
 
Duitsers in Chili
Nog maar 100 jaar geleden was het hier woest en leeg. Er leefden alleen wat inheemse volken. Om het land steviger onderdeel van Chili te laten worden, was het nodig dat er meer economische activiteit kwam. Hier rond het meer van Llanquihue werden de Duitsers uitgenodigd om grote landbouwbedrijven te stichten. De Duitsers brachten hun eigen vaklieden mee en eigen architectuur. Nu kan je er nog steeds Küchen eten.
 
Warboel
We gaan de vulkaan Osorno op. Die is 2661m hoog. Het laatste stuk gaat over een gletsjer en dat kan alleen met gids en stijgijzers. Wij wandelen tot het begin van de gletsjer. In de winter kan je hier skiën, maar nu in de zomer zijn de (oude) liften ook een paar uur per dag in gebruik. Wij wandelen uiteraard alles.
 
Vulkaan Osorno
De laatste uitbarsting was in 1869, maar ook in juli 2018 werd verhoogde seismische activiteit ontdekt. Oftewel aardbevingen. Vaak is dat bij een vulkaan de waarschuwing dat er een uitbarsting aan komt. Er werd dan ook code geel afgegeven, maar een uitbarsting is niet gekomen. We konden dus een veilige wandeling maken.
 
Casablanca
De volgende vulkaan die we opzoeken, is de Casablanca. Slechts 1990m hoog, maar zonder gletsjer. Nu kunnen we wel de kraterrand bereiken. Met de drone kunnen we de sneeuwgevulde krater van boven bekijken. Op de achtergrond zie je nog 2 vulkanen, waaronder de  grensvulkaan Lanin van 3747m.

Wij gaan Argentinië weer in.
 
Huiswinterkoning
Om precies te zijn is dit de zuidelijke huiswinterkoning. Hij komt op zoveel plaatsen voor op het zuidelijk halfrond dat ie bij lange na niet de status van kwetsbaar heeft. Ook wel eens een keer fijn om dat te horen.
Hij is groter dan onze Nederlandse winterkoning, maar maakt minder kabaal.
 
Yerba mate
De nationale drank van Argentinië is yerba mate. Een sterke thee die je de hele dag met familie, vrienden en collega’s deelt. Wij krijgen hem ook regelmatig aangeboden. Deze keer als we op een mooi plekje langs een rivier staan. De hele familie is nogal geïnteresseerd in de BraVo. De vader werkt in de olie business, maar is daar niet echt blij mee. We krijgen van alles aangeboden, maar uiteindelijk aanvaarden we alleen de mate en een grote rol isolatietape. Was een leuke uitwisseling. En de rest van de dag zijn we klaarwakker.
 
Cerro Falkner
De Cerro Falkner is 2268m hoog en is een gewone Andesberg. Geen vulkaan dus. We lopen eerst door bossen waarin naarmate we hoger komen andere bomen staan. Boven de boomgrens gaat het verder over puinhellingen, soms best wel steil.

De beloning is op de top: prachtige uitzichten! De wind laat het flink afkoelen, vandaar de jassen. De wind zorgt er ook voor dat we de drone weer snel terughalen. En ook hier zijn we weer de enigen.
 
Rodrigo
We maken een wandeling in Mapuchegebied. De Mapuche waren er al voordat de Spanjaarden kwamen en hebben nu op een paar plekken beperkte autonomie. We komen Rodrigo tegen als we naar een meer willen wandelen. Dat blijkt in Mapuchegebied te zijn en we mogen er heen als we entreegeld betalen. We krijgen meteen een hele uitleg over de huidige positie van het Mapuchevolk. Vooral in Chili hebben ze het nog heel moeilijk en worden ze zwaar gediscrimineerd.

Op de foto zie je een witte hond. Rodrigo heeft ook een zwarte. Die zet een paar uur later zijn tanden in Cock’s been. Voor de tweede keer deze reis tot bloedens toe. Ook Roelien is al een keer gebeten. Gelukkig zijn we tegen rabiës ingeënt.
 
Che Guevara
Geboren als Ernesto Guevara was Che er in 1959 bij toen in Cuba de revolutie plaatsvond. Na een poos onder Fidel Castro minister te zijn geweest, verliet hij in 1966 Cuba om in andere landen de revolutie te verspreiden. Met steun van de CIA werd hij in 1967 in Bolivia opgepakt en vermoord.

Wij bezoeken een stal waar hij in 1951 overnachtte tijdens een motorrondreis door Zuid-Amerika. Tijdens die reis raakte hij als 23-jarige diep onder de indruk van alle armoede en onrecht dat hij tegenkwam. Het legde de basis voor zijn latere leven.
 
Ongerustheid
Soms gaat Cock alleen hardlopen of maakt een extra wandeling zonder Roelien. Vrijwel nooit is er bereik voor de telefoons. We maken dan altijd een afspraak over de verwachte terugkeertijd. Voor die tijd mag Roelien zich geen zorgen maken, daarna 1 of 2 uur om na te denken over een reddingsplan. En eigenlijk is Cock altijd wel precies op tijd – of “iets” later terug.

Bij een wandeling naar de top van de Cerro Colo Huincul was dat een uitdaging. Cock mocht 6 uur (plus 1 uur reserve) weg blijven en is pas na 4,5 uur op de top, omdat hij zich een weg moet banen door de struiken. Er is geen pad. Zonder pauzes en met flink doorwerken, lukt het om na 2,5 uur weer bij Roelien te zijn. Doodmoe, dat wel. Het voelt aan als een marathon. Cock heeft dan ook een week hersteltijd nodig.
 
Via Cristi
We hebben in katholieke landen al vele Christusbeelden gezien. Maar het kan blijkbaar altijd nog groter. Dit exemplaar is van staal en glas en op sommige plekken kan je naar binnen. Er is zelfs een klein theater ter hoogte van de longen.
 
Cascade Coloco
We zitten de laatste tijd vooral in droge en dorre gebieden. Deze wandeling naar de waterval van Coloco is een groene verademing.
 
Steile rotswanden
De Andes hebben een grote invloed op het lopen en rijden hier. Vaak is er maar op één plek een weg of pad aan te leggen. Vooral lastig voor noord-zuid-verbindingen. Die liggen dan ook vaak vrij ver van de Andesketen af.
 
Vers lava
We zijn weer terug in Chili en gaan verder met de reeks vulkanen. We staan hier in het verse lavaveld van de Llaima. In april 2009 stroomde de lava hier door de bossen en de as kwam honderden kilometers ver. Nu staan wij hier en ’s nachts is er een kraakheldere sterrenhemel.
 
Sierra Nevada
We wandelen via een prachtig oeroud bos naar de mirador (uitzichtspunt) van de Sierra Nevada. De bomen hebben hier een indrukwekkende diameter. Ook indrukwekkend is het uitzicht op het lavaveld van de Llaima.
 
Lavaveld Llaima
Op deze dronefoto zie je goed hoe het lava door de bossen stroomde. Op een paar plekken wist het bos stand te houden.
 
Lavaveld Crater Navidad
Kerst 1988 ontstond de Crater Navidad. Navidad is Spaans voor kerst. Met tussenpozen zou ie tot januari 1990 actief blijven. Er ligt nu een lavaveld van 10km lang en 200 ha Araucaria-bos werd bedolven. Wij trekken er een paar dagen voor uit om deze uitbarsting op ons in te laten werken.
 
Maatloos
Bij het eerste ochtendlicht hangen we de drone boven de krater. Het is moeilijk om de afmetingen te zien. Wellicht helpt het als je naar het wandelpad kijkt dat van linksonder naar de kraterrrand in het midden loopt.
 
Nog steeds warm
Een paar uur later lopen we zelf op dat wandelpad. De lava is nog steeds warm en je ziet de gele zwavel. Er hangt dan ook een zwavellucht. Tijdens de uitbarsting was de lava 1040 graden Celcius.
 
Einde lavaveld
De volgende dag bereiken we het eind van het lavaveld. Op sommige plekken is de lava meer dan 60 meter dik. Lavabommen van 5000kg werden kilometers ver weg geslingerd. Op sommige dagen kwam er meer dan een miljoen m3 lava uit de kegel. Getallen waar we van duizelen.
 
Nunca Milei
We zijn weer in Argentinië, waar sinds december 2023 Javier Milei de president van Argentinië is. Onder zijn bewind is de economie hersteld, maar is de hoeveelheid arme mensen gestegen van 20 naar 50%. Subsidies voor brandstof, voedsel en natuurparken zijn afgeschaft. Milei is fan van Trump.

Toch zijn veel mensen die wij spreken blij met Milei. Grote kans dat wij de echte armen niet ontmoeten. En die wellicht deze tekst (Nooit Miliei) op de lantaarnpaal hebben gezet.
 
Gas
Na 5 maanden koken is ons gas op. Probleem is dat elk land hier zijn eigen gasflessen heeft. Na lang zoeken vinden we iemand hier in Argentinië die met een Chileense adapter onze Uruguayaanse fles kan vullen. Kost ons 80 euro, maar we hebben geen keus.

Het vullen gebeurt overigens in een schuurtje in een woonwijk.
 
Caldera Diamante
We gaan verder met onze vulkaantour. Nu naar de hooggelegen (3300m) caldera Diamante. Enorm groot met een oppervlakte van 30 x 20km en 450.000 jaar geleden gevormd. Daarbinnen ligt de vulkaan Maipu op 5200m hoogte, voor het laatst actief 150.000 jaar geleden.
 
Rood puimsteen
Ondertussen is er weer wat begroeiing en hebben de guanaca’s wat te grazen. Er ligt hier rood puimsteen, steen met veel luchtholtes die niet zinkt in water.
 
3770 meter
We eindigen deze nieuwsbrief met een letterlijk hoogtepunt. Bij Lago Diamante maken we een pittige wandeling om de hele caldera te kunnen zien. Dit is ook weer een afscheid van Argentinië. We gaan via een hoge pas terug naar Chili. Daarover meer in de volgende nieuwsbrief.

En blijf vooral je vragen, meningen en andere opmerkingen sturen!
 

Ga verder met deel 10.