Lange weg te gaan.

Er is waarschijnlijk nog een lange weg te gaan voordat Belarus niet langer ´de laatste dictatuur van Europa´ wordt genoemd. Zal die regime-wissel net als bijvoorbeeld in Oekraïne een geweldloze zijn? Wij hebben letterlijk met lange wegen te maken. Op de foto zie je de asfaltversie. We rijden echter ook vaak onverhard, wat overigens vaak beter te doen is dan de slechte verharde wegen. Het blijft een wonder dat de BraVo nog steeds niet uit elkaar gerammeld is. We moeten dit stalen monster nog maar een flink aantal jaren zien te koesteren.

Bewaker van collectie of van bezoekers?

De musea zijn hier een verhaal apart. Soms zijn ze niet te vinden, soms zijn ze open en kan je er ronddwalen zonder ook maar iemand te zien, zelfs niet voor een entreeticket. Maar meestal zijn het grote werkgelegenheidsprojecten voor vooral oudere vrouwen.

Zodra we een zaal binnenkomen, springt er een mevrouw – al dan niet verschrikt – op en doet de lichten aan. Vervolgens worden wij verveeld in de gaten gehouden totdat we haar zaal verlaten. Dan doet zij de lichten weer uit en gaat op haar stoeltje zitten wachten totdat er vandaag wellicht nog een bezoeker komt.

Roelien trekt miljoenen uit de muur.

Deze reis heeft ons miljoenen gekost. Gelukkig wel in Belarus-roebels. Een literfles bier kost 10.000 roebel, ongeveer 1 euro. Het duurst is dieseltanken, dat doen we soms voor 2 miljoen roebels. Dan hebben we wel 250 liter.
Muntgeld is er niet. Of beter gezegd: niet meer. Door de hoge inflatie zijn de munten helemaal waardeloos geworden. Nu is het kleinste biljet dat van 50 roebel, omgerekend een halve eurocent. Het grootste biljet is 100.000 roebel, zeg maar 10 euro. We lopen dus met grote stapels geld rond.

Door de inwoners is Belarus niet grauw en grijs.

Hoewel Belarus zeker ook een grauwe en kleurloze kant kent, zijn de huisjes en tuintjes van de mensen zelf kleurrijk. Zeker de kozijnen hebben vaak een kleurtje en de bloementuin is goed onderhouden. En uiteraard ligt de moestuin er goed bij. Met een gemiddeld loon van tussen de 50 en 100 euro per maand moeten veel mensen het hebben van hun eigen geteelde gewassen.

Waar strijd is, zijn kastelen.

Het huidige grondgebied van Belarus is altijd een belangrijk knooppunt geweest in zowel oost-west als noord-zuid-verkeer. Dus ook vaak strijd. Vandaar de vele kastelen, weerkerken, burchten en forten. Nu zouden het toeristische trekpleisters kunnen zijn.

Als er maar toeristen waren…

Griekse tempel?

Tijdens een fietstocht in het stroomgebied van de Njeman komen we dit gebouw tegen. We hebben geen flauw idee wat het was. Een Griekse tempel lijkt ons stug.

Kalashnikow AK-47.

Wat Vietnam voor de Amerikanen is, is Afghanistan voor de Russen. Ook een oorlog die niet te winnen was en die het liefst snel vergeten wordt. Slechts zelden zie je er wat van in een museum. Behalve dan hier in Grodno. Je ziet hier de gevreesde Kalashnikow AK-47. Nota bene een degelijk Russisch product waarmee de Afghaanse verzetsstrijders vele Russen doodden.

Een praatgrage Witrus uit Moskou.

In ons vorige bericht schreven we over de mensenschuwheid van de Witrussen. Prompt worden we in Grodno spontaan aangesproken door Isus. Al snel blijkt het geen echte Witrus meer te zijn. Hij woont al jaren in Moskou en bezoekt nu zijn moeder in Grodno. Een heel diepgaand gesprek wordt het niet: na vijf minuten begint hij in herhalingen te vallen. Komt misschien ook doordat hij niet geheel nuchter was.

Bij de peil zwemt Roelien. Naakt.

Wat is nou ons ideale vakantiegevoel? Misschien wel om een heel meer voor jezelf te hebben, daarin naakt te kunnen zwemmen zonder pottenkijkers, ’s avonds een mooie zonsondergang en ’s ochtends een lichte nevel over het meer? In dat geval hebben wij deze Belarusreis ideaal afgesloten.

Praktische hulp is er altijd.

Het begint ondertussen op te vallen. Het geeft ons zelfs een onbestendig gevoel. Vrijwel niemand die ons spontaan aanspreekt. Ondanks dat wij vriendelijk gedag zeggen. Wat is dat toch? We zijn gewend dat mensen uit nieuwsgierigheid naar ons of naar de auto toekomen. Of dat officials dat vanuit wantrouwen doen.

President Loekosjenko.

Is hier geen nieuwsgierigheid? Is hier geen wantrouwen? Maar wat dan wel? Onverschilligheid, angst, mensenschuw?

Op de eerste foto zie je dat we wel gewoon praktische hulp krijgen, in dit geval bij reparatie van een binnenband. Elke gerichte vraag krijgt een passend antwoord. Maar verder tonen de mensen weinig interesse in ons als personen.

Paleis in Gomel.

We reizen natuurlijk ook gewoon als tourist rond. In Gomel bezoeken we het paleis. Dat was een kadootje van Katharina de Tweede aan Rumyantsev. Dat was een heldhaftige krijger die streed tegen de Turken. Door de 1917-revolutie werd dit privébezit onteigend en kwam het ten dienste van het volk als museum.

Ikonen maken: zeer ambachtelijk werk.

In Vetka – inderdaad dat stadje wat behoorlijk ontvolkt is door de Tsjernobylramp – zien we in het moeilijk te vinden museum hoe ikonen worden gemaakt. Er komt fijn houtsnijwerk aan te pas, er moet geschilderd worden, bijzondere perspectieftechnieken worden gebruikt en er wordt verguld. Middeleeuwse technieken worden aangevuld met moderne 18e eeuwse innovaties.

Winkelcentrum Minsk.

Onder een plein (dat groter is dan het Rode Plein in Moskou) in Minsk is een groot ondergronds winkelcentrum aangelegd. Omdat het een beetje regent, kijken we hier ook even rond. Ineens barst er een feest los. Een optreden van een groep uit Sri-Lanka.

Balen, balen en nog eens balen.

Buiten Minsk gaat het agrarische leven rustig voort. Overal liggen balen hooi in het zonnetje te drogen. Er zijn hier nog steeds veel staatsgedomineerde landbouwbedrijven zoals in de tijd van de Sovjetunie. Hebben we niet allen op school geleerd wat de verschillen zijn tussen een sovchoz en een kolchoz? Schrijf dat maar even in een reactie!

Al weer een mooie zonsondergang.

Eigenlijk is juist ook door de desinteresse van de Belarussen dit land een ideaal camperland. Nou ja, vooral een BraVoland. De paden zijn soms wel erg hobbelig, het zand erg rul. En vooral veel bospaden zijn erg laag. We staan regelmatig op de velden, in de bossen, aan rivieroevers waar het echt genieten is van de rust, de stilte, de natuur, de duisternis.

Verblijf in de BraVo.

Belarus is niet echt ingesteld op restaurantbezoekers. In de grote steden is het erg westers, in de kleine dorpen is niets. Tel daarbij ook nog eens op dat je in het verkeer niets gedronken mag hebben, dan begrijp je wel dat we vooral in de BraVo ons natje en droogje tot ons nemen. Hoewel we meestal buiten zitten natuurlijk.

Drievoudige obelisk in Viteebsk.

Wat wij de Tweede Wereldoorlog noemen, heette in de Sovjetunie de Grote Patriottische Oorlog. In Belarus wordt die naam nog steeds gebruikt. Elke stad, elk dorpje, elk plein, elk bos heeft wel een monument dat daaraan herinnert. Buiten zijn het vaak bombastische onverwoestbare monumenten die met zorg onderhouden worden. Op de foto zie je een 3-voudige obelisk op de oevers van de rivier in Vitebsk.

Tanks en pretpark gaan goed samen.

Ook in Vitebsk is te zien dat oorlogstuig uit de Grote Patriottische Oorlog en een pretpark heel goed samen gaan. Bijna 70 jaar na het einde van die oorlog weten de kinderen te vertellen over de heldendaden van hun (over)grootvaders.

Kathyn: 1 van de ruim 600 dorpen die verdwenen.

Belarus heeft ook wel een goede reden om 1941-1945 te herdenken. Ongeveer een kwart van de bevolking is in die tijd omgekomen. Geen enkel ander land is zo zwaar getroffen. Zo zijn er ruim 600 dorpen door de Nazi’s met de grondgelijk gemaakt. Zoals Kathyn dat wij bezochten. De smid was de enige overlevende volwassene. Alle andere – op een paar kinderen na die onder hun dode moeder lagen – zijn levend verbrand of doodgeschoten.

Kathyn in het donker: 3 levende berken, 1 eeuwige vlam.

Symboliek is iets waar de Sovjets goed in waren. Zo staan er drie bomen, berken, bij elkaar en daarbij een eeuwige vlam. Het vuur staat symbool voor het kwart Wit-Russen dat de oorlog niet overleefde.

Elke schoorsteen luidt 1 keer per minuut.

De houten huizen van Kathyn zijn allemaal verbrand. Alleen de stenen schoorstenen stonden nog. Die zijn nu in beton gegoten en van een bel voorzien. Elke minuut klinkt uit alle schoorstenen tegelijk één heldere ding.

Voor een compleet beeld is het goed om te beseffen dat de Nazi’s de burgerbevolking terroriseerde, maar dat het Rode Leger van Stalin in diezelfde oorlog op dezelfde wijze te keer ging.

Victorieplein in hoofdstad Minsk.

Uiteraard zijn in de hoofdstad Minsk de Sovjetsterren ook ruim aanwezig. Hier zien we dat op het Victorieplein. Deze obelisk is 40 meter hoog en neergezet in 1954. In 1961 is er een eeuwige vlam toegevoegd. Voor pasgetrouwde stelletjes hoort het bezoek aan dit plein tot een vast onderdeel van hun grand tour.

In het kasteel van Mir – waarover straks meer – hebben in de oorlog Joden gevangen gezeten. Nu is daar ook een museumgedeelte aan gewijd. Heel wrang is een rapport over de ontdekking van Joden in de bossen. Zij verscholen zich daar om aan de vernietigingskampen te ontkomen. De commandant van de dag heeft daar ‘netjes’ een rapport van gemaakt: kort verhoord, direct doodgeschoten, ordentelijk begraven, geen spullen van waarde, wel 100 kg aardappelen.

Vissers van de Pripjat.

In dit bericht staan 3 rivieren centraal: de Pripjat, de Dnjepr en de Berezina. En daar waar water is in Wit-Rusland zijn de vissers nooit ver weg. We hebben gemerkt dat er heel veel soorten vissers zijn. De zonsopgang-visser die je al roerloos bij zijn hengels ziet als wij opstaan. De vissers in bootjes bestaan uit 3 types: de stilliggende, de met-de-stroom-meegaande en de echt varende visser. Dan zijn er nog de vissers die bij een stuw of beverdam de stille stroomopwaartse kant bevissen en anderen die juist kiezen voor de stromende stroomafwaartse kant. Tot slot is er nog zo nu en dan ’s nachts vissende visser. Verder kennen alle soorten de nuchtere en de dronken variant.

Kikker.

De bootjes op de foto liggen op de oever van de Pripjat. Hier hebben wij 2 nachten gestaan en daar gerust, gewandeld en gefietst. En overigens ook nog een nieuwe binnenband in een wiel van de BraVo gedaan. Dat waren een paar uurtjes hard werken…

Tijdens de wandelingen zagen we vele dieren, maar niet alles komt op de foto. De kikker werkte gelukkig wel mee.

Augustus. Kan dat de ooievaartrek zijn?

Belarus zonder ooievaars is nauwelijks voor te stellen. Elk kleine dorpje heeft wel een paar nesten op een huis of op de elektriciteitspalen. Hier in het Pripjat-gebied zien we voor het eerst een grote groep. Soms vliegen ze met wel 30 stuks bij elkaar. Indrukwekkend om die grote vogels op thermiek omhoog te zien gaan en dan weer in glijvlucht naar beneden.

Vrijwel iedereen in Gomel loopt met pitjes en nootjes rond om de eekhoorns te voeren.

Als we ons verplaatsen van de Pripjat naar de Dnjepr komen we door Gomel. Een grote stad waar we later meer over vertellen. Voor nu is het wel aardig om te zien dat in het stadspark de eekhoorns worden gevoerd. We hebben nog nooit zúlke tamme eekhoorns gezien.

Dinner for 2 aan de Dnjepr.

Aan de Dnjepr vinden we een heel mooi plekje voor de nacht. We moesten daarvoor over een smal bospad, hebben 1 boom om moeten zagen om verder te kunnen, maar dan heb je ook wat. Er zijn slechts 2 vissers als we aankomen, 1 ervan blijft er ook slapen. De vissers in Belarus zijn overigens wel behoorlijk mensenschuw. Veel verder dan hallo komen we niet. De zon gaat schitterend onder. We genieten ervan en bij de laatste zonnestralen eten we ons bordje leeg.

Gids Anastasia laat door specht afgekloven dennenappel zien.

Tot slot gaan we naar het Berezina Biosfeer Reservaat. Dat is een hogere status dan Nationaal Park. Het is 90.000 ha groot, waarvan eenderde moeras/veen. Het reservaat is bewaakt en afgesloten met slagbomen. Het lijkt wel een grenspost. We mogen er met de Bravo in en bij het parksecretariaat maken we een afspraak voor een compleet dagprogramma met gids. We mogen zelf ergens een overnachtingsplek opzoeken en de dag erna leidt Anastasia ons rond.

Bison in de kleine dierentuin van Berezina Reservaat.

We lopen door droge bossen, door natte bossen, we staan op veen, we zien vele soorten mos, horen veel vogels. Korhoenen vliegen op, de korhoen-mannetjes fluiten naar elkaar, we zien dikke, dunne en heel dunne zwarte slangen. Maar voor de foto’s heb je er niets aan. Dat lukt pas als we in het dierentuintje aankomen. Daar staat een bison die mank loopt omdat ie een gewricht verzwikt heeft. We zien dierenarts Vladimir de bison met kamferolie de bison verzorgen.

Jonge beer die gevonden is langs de autoweg M3.

Eén beer zit in een grote kooi met voldoende groen. Een andere beer is per ongeluk in de dierentuin terecht gekomen. die is gevonden langs de M3, de autoweg die dwars door het reservaat loopt. Op dit moment is er geen geld om ook voor hem een goede kooi te bouwen. Nu bouwen ze elke keer er weer een stuk aan als ze voldoende materiaal verzameld hebben.

Plakvliegjes die van onderbroek tot oorgang ons weten te treiteren.

De laatste dag in het reservaat gaan we fietsen. Het wordt een tocht van 45km in 6 uur tijd. We hebben nauwelijks gerust, omdat elke seconde stilstand een aanval opleverde van duizenden plakvliegjes. Heel vervelende vliegjes, ze steken een beetje, ze zoemen en ze gaan overal inzitten. Van onderbroek tot oorgang. Daarbij hechten ze zich ook erg goed vast. Je moest ze echt van je huid afplukken. En vervolgens zijn ze bijna niet dood te krijgen. Het lijkt wel een kruising tussen het pantser van een teek en een fruitvliegje met de hechtkracht van een goed lijmsoort. Na 6 uur komen we uitgeput terug bij de BraVo. Oh ja: het was een mooie fietstocht door bos, Sovjetmonumenten en over mooie rivieren.