In mei 2025 hebben we onze BraVo achtergelaten op een kleine camping in Uruguay. De Zwitzerse eigenaren zullen eens in de maand er een rondje meerijden. Begin 2026 gaan wij weer terug naar Zuid-Amerika en gaan dan Brazilië, Peru, Bolivia en Suriname bezoeken.

Wil je onze hele Patagonië-reis, lezen? Neem dan even de tijd en begin hier.

Zonsondergang Dit is de laatste nieuwsbrief van onze Patagonië-reis. Acht maanden na vertrek zijn we, als je dit leest, weer terug in Nederland. We missen nu al de stilte, de duisternis, de rust, de uitgestrektheid, de vogels, de zee, de bergen en natuurlijk ook de mensen. Tijdens vele prachtige luchten en bloedrode zonsondergangen hebben we steeds nieuwe plannen gemaakt. Zo ook voor een vervolg op deze reis. Daarover straks meer. Eerst krijg je onze laatste belevingen en belevenissen.

Gran Hotel Viena Het grootste zoutwatermeer van Zuid-Amerika – Laguna Mar Chiquita – heeft in sommige jaren een zoutgehalte van 30%. Dat zijn slechte jaren voor de vis, maar goede voor de flamingo’s. Aan de oever ervan staat Gran Hotel Viena. Een hotel door Duitsers gebouwd in de jaren 1930. Er zijn geruchten dat na WO-2 Nazi’s hier een onderdak vonden. Nu is het vooral een vervallen hotel.

Amfi theater Vlakbij Gran Hotel Viena ligt een amfitheater. Door hoge waterstanden van het meer is het overstroomd en nu verlaten. Het bijbehorende dorp is een stukje hoger weer opgebouwd.

Brandstichting De makkelijkste manier om begroeid terrein om te zetten in akkerland is het in de fik steken. Dat gebeurt dan ook. Als er genoeg opbrengst is van soja, mais, sorghum, dan is er ook geld voor kunstmest en pesticides. Anders is na een paar jaar de grond uitgeput en moet het volgende stuk afgebrand worden.

Skeletten We bezoeken Santa Fe la Vieja, het oude Santa Fe. Door de Spanjaarden gesticht in 1573, maar na 100 jaar bleek dat het transport over de rivier niet goed mogelijk was. Dus werd een nieuw Santa Fe 80km stroomafwaarts gebouwd. Met exact hetzelfde stratenpatroon. Op de foto de graven onder de oude Fransiscanerkerk. De skeletten zijn niet meeverhuisd.

Museo de la Constitución In dit museum was onze gids zeer verbaasd dat wij in Nederland geen Constitutioneel Hof hebben en er dus geen toetsing aan onze grondwet is. Voor een Argentijn – met actieve herinneringen aan de militaire dictatuur – is dat niet te bevatten. De zuilen voor het museum staan symbool voor de scheiding der machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht. Sinds wanneer hebben wij eigenlijk een grondwet in Nederland?

Make Argentina Gay again We vertrokken toen Biden nog president was in de VS. Sinds Trump zagen we veel varianten op MAGA. En nu zelfs ook in Nederland in de aanloop van de komende verkiezingscampagne: Make Asylum Great Again. Overigens was Argentinië 100 jaar geleden één van de rijkste landen ter wereld. Inkomens lagen op hetzelfde niveau als in de VS en waren hoger dan in Duitsland en Frankrijk. Nu staat het land op de 67e plek. Zou zo iets ook met Nederland of de EU kunnen gebeuren?

Paarden We maken een prachtige struinwandeling in een klein nationaal park langs een diep uitgesleten rivier. Zowel wij als deze paarden struinen door het gebied.

Snelservice Ineens horen we geratel bij een achterwiel. Eén wielbout afgebroken en de andere moeren zijn losgelopen. We zetten ze vast, rijden naar het eerste het beste dorp. Binnen een uur en tegen betaling van een paar tientjes hebben we 5 nieuwe bouten en kunnen we weer verder. Eigenlijk geen item waard in deze nieuwsbrief.

Capibari Het lukt ons niet om de capibari’s in het wild aan te treffen. Dan maar in een capibari-opvangcentrum. Een soort Pieterburen, maar dan met heeeeel veeeeel ruimte.

Schildpad Deze schildpad wandelt op een boomstam die in de rivier drijft.

Rio Uruguay Ondertussen komen we bij de grens met Uruguay. De Rio Uruguay is de grensrivier. Hier staan we een paar nachten. ’s Morgens is het mistig boven de rivier als de vissers aan het werk gaan.

Salto Grande In de Rio Uruguay hebben Argentinië en Uruguay 50 jaar geleden een grote waterkrachtcentrale gebouwd. Beide landen zijn er zeer trots op. Op de foto zie je de 7 turbines (gemaakt in de Sovjetunie) die voor de helft van de elektriciteit van Uruguay zorgen.

Stuwdam En hier zie je van onderen naar boven de rivier, de stuwdam en het stuwmeer. Alles is enorm groot. En nog uit de tijd dat je niet moeilijk deed over het onder water zetten van dorpen en de aantasting van ecosystemen.

Matroeska’s We volgen de Rio Uruguay stroomafwaarts en komen onverwachts in een Russische kolonie. Ruim 100 jaar geleden kwamen hier 600 Russen aan die als Russisch Orthodoxen op de vlucht waren. Hoewel iedereen Spaans spreekt, kan je hier nog steeds Russisch eten.

Fladderen en zoemen Tijdens een wandeling houdt het maar niet op met zoemen en fladderen. Gelukkig is 1 foto gelukt.

Soja-oogst Met 12 meter brede maaibalken wordt de soja-oogst binnengehaald en als sojaschroot (veevoer) naar China geëxporteerd.

Truck storage En dan is het plotseling voorbij. Dat is op een camping in Colonia, circa 200 km vanaf hoofdstad Montevideo. Daar laten we de Bravo achter. We hebben wat roestplekken in de menie gezet, alles opgeruimd en schoongemaakt. De Zwitserse eigenaar van de camping zal eens in de maand een rondje rijden. Eind 2025 gaan we weer verder. Dit is voorlopig even onze laatste nieuwsbrief. Afhankelijk hoe onze Fernweh zich ontwikkelt, gaan we weer snel terug naar Zuid-Amerika. Fernweh? Bijzonder is dat we in het Nederlands wel heimwee (een pijnlijk verlangen naar huis) hebben overgenomen van de Duitsers, maar niet Fernweh. De Vlamingen hebben wel een mooi woord voor dat pijnlijke verlangen naar reizen: wegwee. Kort samengevat: we hebben genoten, ons verbaasd, veel geleerd, 20.000km gereden, honderden km’s gewandeld, 1 maraton gelopen, duizenden meters omhoog en omlaag gegaan, 80 GB mobiel internet gebruikt en 7318 foto’s gemaakt. Wij beschouwen het halfjaartje hier in Nederland als een stopover. Eind van het jaar gaan we weer verder. Je krijgt bericht!

Terug naar home.

Rabobank Tsja, waar beginnen we deze nieuwsbrief mee? De Rabobank! Wereldwijd heeft “onze” Rabobank een enorme invloed op het agro-industrieel complex. Ook hier in Argentinië wordt schaalvergroting, het gebruik van agrochemicals en genetische modificatie gefinancierd. De meeste producten mogen niet naar Europa vanwege de regelgeving, maar gaan naar China. In een fotomuseum kwamen we dit fotoboek tegen. Waarin de Rabobank vooral als promotor van cultuur wordt gezien. Voor ons voelde dit best wel ongemakkelijk. Pucara de Tilcara Laten we verder gaan met het verleden. In Pucara de Tilcara zien we hoe ver voor de Spanjaarden een hoge mate van organisatie aanwezig was. Op een kruispunt van belangrijke wegen werd deze vesting opgebouwd. Onze gids vertelt enthousiast over de functies van gebouwen… …en de offering van kinderen aan de goden. Hierdoor werden de goden gunstig gestemd en kwamen er mooie oogsten van het land. Zonder Rabobank zeg maar. Steenbokskeerkring We passeren de Steenbokskeerkring. De plek waar rond 21 december de zon niet zuidelijker gaat (zonnewende) en het startpunt is voor de noordelijke winter. Ons is niet duidelijk geworden of dat dan ook exact hetzelfde moment is dat de zuidelijke zomer begint. Hier is een bouwwerk gemaakt dat dat uit moet beelden. Helaas is er bij het bouwen iets misgegaan en was er op 21 december niet de perfecte schaduw. Kan gebeuren. Incacueva We wandelen naar grotten met rotstekeningen. De daar wonende gids leidt ons rond en vertelt over vandalisme. Mensen kunnen het niet laten om ook hun eigen tekeningen te maken. Hij vindt het ook wangedrag dat de Spanjaarden hier tekeningen maakten van paarden. Voor de komst van de Spanjaarden waren hier immers geen paarden. De echte tekeningen zijn veel ouder, maar helaas van slechtere kwaliteit, vandaar nu onze verspreiding van vandalisme. Sorry! Slapende reuzen Dit bizarre landschap is alleen maar goed te zien vanuit de lucht. Elke poging om dit in woorden te pakken, is gedoemd te mislukken. Vanuit onze luie stoel hebben we er uren naar zitten kijken. Met een wijntje erbij wordt het nog hallucinerender. Natuurlijke brug De volgende dag zijn we in dit gebied een wandeling gaan maken. De geologische processen zorgen niet alleen voor slapende reuzen, maar ook voor een natuurlijke brug. Het is  5 uur lopen, maar dan heb je ook wat. Ook hier is weer niemand, dus deze brug is er voor ons alleen. In het Spaans heet deze brug de Duivelsbrug: Puento del Diablo. Garganta del Diablo In de Duivelskloof maakt Cock ook eindelijk eens een selfie. Roelien in Duivelskloof Een stuk interessanter is natuurlijk Roelien in de echte kloof. Kerken We zitten in een vallei die doorloopt naar Bolivia. De Spanjaarden hebben hier een bijzondere stijl ontwikkeld om kerken te bouwen. Sober en toch elegant. Binnen hangen vaak schilderijen van de Spaanse veroveringen. Dat is dan weer wat minder religieus. Exodus Jujuy Zoals zo vaak in oorlogen is de gewone bevolking de dupe. Zo ook hier. Vrijheidsstrijders probeerden 200 jaar geleden de Spanjaarden te verdrijven, maar hadden daar meer dan honderd veldslagen voor nodig. De burgers kregen geen andere keus dan wegvluchten, hier bekend onder de naam van Exodus van Jujuy. Bandera Eén van de strijders voor onafhankelijkheid was Belgrano. Hij schonk Jujuy de eerste vlag (bandera) van Argentinië. Dat is de rechtervlag op de foto. Links de huidige vlag. Maxima de tweede Roelien staat hier te wuiven op het balkon van het gouverneursgebouw van Jujuy. Dezelfde plek waar ook onze Koningin Maxima heeft gewoven. Vermoedelijk had die iets meer publiek. Ovenvogel Formeel is zijn naam zelfs de roze ovenvogel. Hier met klei in zijn/haar bek om het nest verder af te maken. Het nest lijkt op een klei-oven. Guirakoekoek We blijven ons verbazen over al die vogels die voor de lens opduiken. Hier de Guirakoekoek. Een stuk kleurrijker dan de ovenvogel hierboven. Toekan De Toekan stond ook nog op ons verlanglijstje, bij voorkeur ergens in de vrije natuur. Maar hier alvast een eerste foto. In de stad op een hoogspanningslijn. Mummie Hoog in de Andes zijn drie mummies gevonden. Waarschijnlijk alle drie geofferd aan de goden. Voor de ouders was het een eer als je kind daarvoor geselecteerd werd. Iets wat wij ons moeilijk kunnen voorstellen. Toch? Franciscokerk Slechts zelden zijn we in het donker in een stad. Deze keer wel, In Córdoba. Bij deze de Franciscokerk by night. Museum kwijt Het gebeurt wel vaker dat we een museum willen bezoeken en dat de openingstijden gewijzigd zijn, of dat het “tijdelijk” gesloten is voor renovatie. Maar dit private museum over de inheemse bevolking leek helemaal van de aardbodem verdwenen. Uiteindelijk bleek dat de eigenaar overleden was en een deel van de collectie naar de (private) universiteit was gegaan. Van een student “public relations” krijgen we een goede uitleg. Ze heeft zelf inheems bloed in de aderen en we voelen de passie. Het was de speurtocht waard. El Rey In Parque Nacional El Rey zijn de kuifseriema heel nieuwsgierig. Zelfs het boek over de Estancia El Rey willen ze lezen. Denken wij. 3 op een rij – deel 2 Weer drie vogels op een rij. Deze keer de Pluchekruingaaien. Die zijn meer dan nieuwsgierig, zeg maar gerust brutaal. Ze jatten zelfs het brood uit de hand van Roelien. Majestueus El Rey heeft een bevlogen geschiedenis. Het was een mooi oorspronkelijk bos, werd vervolgens gegeven aan een hoge officier in de onafhankelijkheidsoorlog, die maakte er een estancia met koeien van. En 50 jaar geleden werd het onteigend en tot Nationaal Park verklaard. En dus wandelen wij nu onder majestueuze bomen. Nevelwoud El Rey is een nevelwoud. Van boven af gezien spreken wij dan van een brocolibos. In het bos horen we soms geritsel en geblaas. De Poema? Koeienwasplaats Wij hebben er last van, maar de koeien ook. Het gaat dan om teken en vlooien. De estancia-koeien werden één keer per jaar door de koeienwasplaats gestuurd. Daar zaten middelen in om de vlooien en de teken te doden. Roelienwasplaats Roelien kiest zelf het water uit om te wassen. We voelen ons klef en plakkerig vanwege de vochtige hitte. En de muggen dwingen ons om kleding aan te houden. Dus een verfrissende duik is welkom. 9 juli 1816 Begin 19e eeuw was Spanje verzwakt door Napoleon. De Engelsen hadden dat al benut door Buenos Aires (even) over te nemen. De Argentijnen – vooral afstammelingen van Spanjaarden – zagen een kans tot onafhankelijkheid. Hierdoor hoefden ze geen belasting meer aan Spanje te betalen. De oorspronkelijke inwoners, de Indigenos, bleven “gewoon” onderdrukt. Op de foto de zaal waar op 9 juli 1816 in Tucuman door 29 mannen de Acta de Independencia werd ondertekend. Nunca Musk Uiteraard houden de Argentijnen ook het wereldnieuws bij. Eigenlijk hadden wij onze namen er bij moeten schrijven. Nooit Meer Musk! Suikerriet Met het verbouwen van suikerriet was veel geld te verdienen. Eerst werd dat gedaan met de inzet van Indigenos. Later werden daar Afrikaanse slaven voor aangevoerd. Eindeloos Ook nu nog strekken de suikerrietplantages zich eindeloos uit. En machines doen het meeste werk. Deze monocultuur is gevoelig voor ziektes. Al een paar keer moest er overgeschakeld worden op een totaal andere soort suikerriet. De laatste keer was dat een soort met een veel hardere stengel en moesten alle machines versterkt worden. Bio-ethanol fabriek Om de marktprijzen stabiel te houden moet de overproductie weggewerkt worden. Dat gebeurt hier in een bio-ethanol fabriek. Gemengd Spaanse mannen verwekten, al dan niet na een huwelijk, kinderen bij de Indigenos of Afrikaanse slaven. Ook Indigenos en slaven mengden. In een museum wordt dat in tientallen plaatjes verbeeld. Zonder koppeling Gelukkig zaten we niet in de bergen toen de bediening van de koppeling afbrak. Nu hoefden we maar 80km over een redelijk vlakke weg te rijden. Dat betekent: auto in een middenversnelling zetten, starten en gaan. Zo haalden we toch nog 40 km per uur. Het lassen was snel gebeurd. Blijven lachen Argentinië heeft een nieuw akkoord met het IMF en krijgt miljarden. In ruil daarvoor moet Milei verder met saneren. Wij zijn 2 keer de pineut: we krijgen hierdoor minder pesos voor een euro en vanwege de dalende koers van de dollar (Trump) is alles hier al duurder geworden. De Argentijnen hebben daar bovenop nog de pech dat hun inkomen of persioen niet meestijgt. Als ze al werk blijven houden. En toch blijven lachen! Jesús María De Jezuïeten bouwden in 150 jaar een machtig imperium op. Op 6 estancia’s rondom Córdoba werd met inzet van slaven geld verdiend om de Jezuïeten-universiteit in Córdoba (Argentinië!) te laten groeien. De Koning van Spanje voelde zich bedreigd en joeg in 1767 alle Jezuïeten Zuid-Amerika uit. Wij bezoeken Jesus Maria, één van die zes estancia’s. Je ziet dat de kerk niet af is, er is geen altaar. En dat kwam omdat de kerk nog in aanbouw was in het jaar 1767, het jaar dat de “pragmatische sanctie” van kracht werd. Prijslijst Voor de prijs van 1 molen had je 6 slaven. De Jezuïeten vonden dat best duur, dus werden voor de gevaarlijke klussen Indigenos ingehuurd. Als die gewond raakten, of erger, dan was dat geen verlies van kapitaal. Jorge Mario Bergoglio Deze Jezuïeten-student studeerde en woonde in Córdoba van 1960 tot 1969. Paasmaandag 2025 stierf hij als Paus Franciscus. Week van rouw Overal in Argentinië hingen de vlaggen halfstok. Er was een rouwperiode van 7 dagen afgekondigd. Veel Argentijnen hebben een dubbel gevoel bij “hun” paus. Het wordt niet begrepen dat hij nooit als paus een bezoek heeft gebracht aan Argentinië. Stadsgids In Córdoba doen we weer een free tour, deze keer met Valeria. Een bijzonder enthousiast persoon, die in de tour een dansmoment heeft ingebouwd. En verder weet ze heel veel te vertellen over de geschiedenis van de stad, zoals je hierboven hebt kunnen lezen. Startblokken En dan hier de afsluiting van deze nieuwsbrief: Flammie 9 en Flammie 14 komen los uit de startblokken. Ook wij moeten langzaam maar zeker gaan denken aan een terugkeer. Dat stemt best wel treurig, en tegelijkertijd is het heel leuk om jullie weer in het echt te gaan zien! En net als trekvogels, keren wij weer terug naar Zuid-Amerika. In onze volgende – en laatste van deze reis – nieuwbrief vertellen we daar meer over. Stuur vooral een berichtje in onze laatste moeilijke weken hier.

Ga verder naar deel 13 – de laatste nieuwsbrief vanuit Patagonië.

Comfortzone Hierbij onze herfstnieuwsbrief, of zo je wilt de Paasnieuwsbrief. Dank voor jullie reacties op de 200-dagen-nieuwsbrief! Sommigen van jullie raken er door geïnspireerd en willen (weer) gaan reizen. Voor anderen ligt dat wat wij doen ver buiten hun comfortzone. In ieder geval lezen jullie de nieuwsbrief goed. En dat is voor ons weer een reden om ook deze keer te pogen weer kwalitatief goede stukjes aan te leveren. Veel leesplezier weer. En blijf ons vooral je meningen, opmerkingen en vragen sturen via Signal, Whatsapp, email of hoe dan ook.

Humboldt Pinguïn Aan de Chileense kust van de Stille Oceaan ligt een eilandje waar een kolonie Humboldt Pinguïns zit. Het leek ons leuk om een nieuwe pinguïnsoort te zien. Dus wij er met de boot heen. Blijkt dat de kolonie vrijwel uitgestorven is door de vogelgriep. In plaats van honderden paren, zien we 7 individuen. Heel triest.

Zeester Op een andere plek – nog steeds aan de Pacific – gaat het beter met de vogels. Hier een meeuw die net een zeester uit het water heeft gevist. Pech voor de zeester, want die heeft verder weinig vijanden. Wel loopt een jonge zeester het risico opgepeuzeld te worden door een volwassen zeester. Kannibalisme dus.

Laatste groen We verlaten de kust en gaan weer richting de Andes. In een zijdal maken we nog een mooie wandeling door het laatste groen. Bruggetjes zijn er uiteraard niet, dus gewoon door het water naar de overkant.

Hoog en droog Hoe noordelijker we komen, hoe hoger en droger de Andes wordt. Dit is onze zesde (grens)oversteek door de Andes en dat wordt ook meteen de hoogste. Vegetatie is er nauwelijks meer en de kale rotsen hebben alle kleuren van de regenboog.

4465 meter In het niemandsland tussen Chili en Argentinië maken we een wandeling naar de voet van een gletsjer. We hebben geen hoogteziekte, maar op deze hoogte neemt ons bloed nog maar 60% van de zuurstof op ten opzichte van zeeniveau. En dat merken we toch wel. Zeker als we omhoog gaan. Gelukkig is er de beloning van een prachtig uitzicht. Vreemd dat de meeste overlanders gewoon doorrijden en niet – net als wij – de tijd nemen voor een wandeling en voor de overnachting op 4000 meter.

4762 meter Ook de Bravo heeft last van zuurstoftekort. We schatten in dat we de helft van het motorvermogen kwijt zijn. Vooral in de lage toerentallen hebben we nauwelijks trekkracht. Dus moeten we steeds zorgen dat we voldoende toeren draaien, dan gaat het prima, maar wel wat langzamer. Overigens blijkt onze BraVo voor Europa te zijn gemaakt. En daar gaan ze/we er vanuit dat je niet hoger komt dan 2500 meter. Zo blijkt ook de (Duitse) dieselkachel van Webasto moeite te hebben met opstarten. Hij doet het wel gelukkig. ’s Nachts vriest het. En ook bijzonder: de luchthoorn klinkt erg astmatisch boven 3000 meter. Te weinig tegendruk.

5051 meter De Paso Internacional Agua Negra is precies de grens. Hoger gaat de BraVo hier niet komen. Cock gaat nog wel een stukje hoger en bereikt de Cerro Gabriela Mistral op 5051 meter. Laten we zeggen dat het een adembenemende wandeling was. Als je goed kijkt – of inzoomt – dan zie je de BraVo 300 meter lager staan. Roelien leest daar de Volkskrant, want er is hier SOS-wifi via Starlink.

Onaards We dalen weer duizenden meters af en komen in een soort maanlandschap. In het regenseizoen spoelt het water tonnen zand weg. Elk jaar is het weer een verrassing waar je wel en niet door de kloven kan lopen. Ook wij lopen een paar keer vast op weggespoelde delen.

Ischigualasto Oefen maar even op het uitspreken van de naam van dit Nationaal Park. Voor veel mensen een tongenbreker, vandaar dat vaak gesproken wordt over de Valle de la Luna (de Maanvallei). Dit is zo’n beetje de belangrijkste vindplek voor botten van dinosaurussen. Beroemd is de vleesetende Herrerasaurus Ischigualstensis van 230 miljoen jaar oud. Maar botten zijn zo kaal, vandaar deze artist impression van de buitenkant. Stof om over na te denken: als 66 miljoen jaar geleden de asteroïde een paar minuten eerder de Aarde had getroffen, dan was ie in de diepe oceaan terecht gekomen en niet in de Golf van Mexico. En dan waren de dinosaurussen niet uitgestorven en was de evolutie heel anders verlopen.

Versteende varen De omstandigheden zijn hier ook goed voor fossielen. Hier een versteende varen.

Aangroeibol Meestal als je zo’n soort stenenveld ziet, dan denk je aan lavabommen: stenen die met kracht uit een vulkaan zijn gekomen. Hier zijn het echter steenbollen, waar rond een kern laagjes mineralen zijn afgezet. Hoe dat precies werkt, is ons echter in de (Spaanstalige) uitleg niet duidelijk geworden. Zijn de stenen hier aan de oppervlakte aangegroeid, of juist diep in de grond onder hoge druk en temperatuur? Wij weten het niet. Sorry!

El Hongo Wat we wel weten is dat deze pilaar van rode zandsteen is en zijn bestaan te danken heeft aan een hardere steen bovenop. Hierdoor lukte het de regen niet om de beschutte zandsteen weg te spoelen. Door de vorm wordt deze pilaar El Hongo – de Paddenstoel – genoemd.

Petroglyfen Het Nationaal Park Talampaya bestaat uit hoge rotswanden van rood zandsteen, rode kliffen genoemd. Ideaal spul om rotstekeningen in te maken. Sommigen zijn duizenden jaren oud en laten tekeningen van rivieren zien, daar waar het nu kurkdroog is.

Kwetsbaar Sommige mensen vinden het lollig om hun eigen tekeningen naast – of zelfs door – de petroglyfen te maken. Daarom mag je er nu niet meer zonder gids naar toe. De hoge wanden zijn prachtig om te zien. Eigenlijk niet goed over te brengen via een foto. Ook bijzonder is de lange echo die op sommige plaatsen optreedt.

Reuzencactus Of mini-Roelien. Zie maar.

Zandduinen De geologie verrast ons steeds weer. Zonder waarschuwing vooraf maken de bergen plaats voor zandduinen. We maken er een wandelingetje, waarbij de wind onze huid zandstraalt.

Spinnen Ineens is er een klein museumpje in een dorpje. We krijgen er een rondleiding en Roelien mag/moet spinnen. Blijkbaar niet iets voor mannen. Na verloop van tijd heeft Roelien een mooi bolletje lama-wol.

Vicuña Er lopen in Zuid-Amerika vier kameelachtigen rond: Guanaco, Lama, Alpaca en de Vicuña. De laatste zie je op de foto. Vanwege de lieve blik, wordt de vicuña (m/v!) ook wel de Prinses van de Andes genoemd.

Wit puimsteen Puimsteen bevat veel lucht en drijft daardoor op het water. Hier staan we in een wit puimsteenveld. Voor ons bijzonder, want wij kennen alleen zwart en rood puimsteen dat uit een vulkaan is geblazen. Deze witte puimsteen is uit een vulkaan gestroomd, zoals lava dat doet. Een bizar landschap!

Flamingo We zien regelmatig grote groepen flamingo’s. Vooral in ondiepe meertjes vinden ze makkelijk voedsel.

Kriebels Kan een flamingo ook jeuk hebben en gaat ie dan krabben?

Kleurrijk Hoeveel landschapskleuren passen er op één foto? De lava is zwart, op de achtergrond de witte puimsteen, groene weides, een meer met rood sediment, een bruine spoelvlakte en een blauwe lucht voor de finishing touch.

Mummie In een klein museum treffen we een mummie aan. Het is een vrouw die circa 500 jaar geleden leefde. Haar lichaam is op natuurlijke wijze gemummificeerd. Door het droge en warme klimaat hier gaat dat vanzelf. Ook het museum heeft geen klimaatbeheersing. Een paar open ramen is voldoende. Heel bijzonder om zo het lichaam, de huid en de kleding te zien van iemand die 500 jaar geleden leefde. Heel anders dan de mummies die we in Egypte zagen. Het voelt persoonlijker.

Goud De hoogvlakte van Noordwest-Argentinië (Altiplano of puna) zit vol met mineralen en kent al eeuwen veel mijnbouw. Ondertussen zijn er ook veel mijnen gesloten, uitgeput of economisch niet rendabel. We bezoeken het verlaten mijnbouwstadje Incahuasi waar tot 60 jaar geleden goud werd gewonnen.

Vos Aan de rand van een zoutmeer – een salina – brengen we de nacht door. Een vos vindt dat blijkbaar wel interessant en blijft om ons heen cirkelen.

Viaducto Honderd jaar geleden had Argentinië één van de beste en langste spoorwegen ter wereld. Zowel voor het vervoer van passagiers als van goederen. Het Viaducto de la Polvorilla was daar onderdeel van. Het is in Italië gemaakt en per schip, trein en vrachtauto hierheen vervoerd en opgebouwd. In die tijd was het een huzarenstukje, zeker omdat het op 4200 meter hoogte ligt. Bij de eerste proefrit zakte het viaduct 10 cm in, maar dat bleek geen probleem. Nu rijdt er 1 keer per week een toeristentrein over.

Salinas Grande We zijn elke keer weer verrast als we zien dat een Kurzhauber juist ingezet wordt voor het zware werk. Hier zien we er verschillende die de hele dag op en neer rijden om zout op te halen en naar het depot te brengen.

Goed zout En ook onze eigen Kurzhauber gaat het zout op. De zoutvlaktes op de hoogvlakten zijn ontstaan door tectonische activiteit. Het is dus geen zeezout. Het is een dikke laag. In het regenseizoen (januari en februari) komt er een laagje water op het zout en dan kan de verdamping weer beginnen. Er wordt schoon keukenzout gewonnen en (veel meer) industriezout.

Fracking Lithiumzout zou je fout zout kunnen noemen. Het zit dieper dan het gewone zout en wordt deels gewonnen door fracking. De chemicaliën vervuilen echter het grondwater en daar zijn de inwoners niet blij mee. Lithium is nodig voor de energietransitie en zit vooral in accu’s. Meer dan de helft van de wereldvoorraad lithium zit in de lithiumdriehoek van Argentinië, Chili en Bolivia. Op de foto zie je vrachtwagens die met elkaar een mobiele fracking fabriek vormen.

Panfluit Argentinië is niet overal het land van de tango. Hier in het noorden is er ook een grote invloed van Bolivia. Je hoort dat ook op straat: veel panfluiten. En je ziet het in muurschilderingen. Met op de achtergrond natuurlijk weer fraai gekleurde bergen. Hiermee sluiten we onze Paas- danwel herfstnieuwsbrief af.

Ga verder met deel 12.

200 dagen We zijn vandaag precies 200 dagen op reis. Sommige lezers vragen zich af of we ooit nog terugkomen. Is 200 dagen lang? We komen hier regelmatig reizigers tegen die al 2 of 3 jaar of zelfs 10 jaar niet meer in hun thuisland zijn geweest. In kennismakingsgesprekken vertellen wij dat we pas 6 maanden onderweg zijn. En we beseffen ons ook drommels goed dat het een luxe is om de tijd, het geld en de gezondheid te hebben om dit te doen. Lang verhaal kort: het lijkt er op dat je ons in mei weer in Nederland kunt verwachten. En dat is precies wat we beloofd hebben: we komen weer terug na het eerste kievitsei van 2025.

Spirituele kloof We beginnen deze nieuwsbrief aan de oostkant van de Andes, Argentinië dus. We lazen ergens in de spelonken van internet een oud verhaal dat in Huayquerias een mooie kloof is. Uiteindelijk bleek dat te kloppen, maar we moesten eerst een heel eind door een droge rivierbedding hobbelen waar niet echt een weg was. De kloof zelf was voor auto’s afgesloten, maar we konden lopend makkelijk om het hek heen. De wanden torenen tientallen meters loodrecht boven ons uit. Vogels kunnen er veilig nesten bouwen. Mapuche-krijgers gebruikten de kloof om zich spiritueel voor te bereiden op de strijd. Maar nu zijn wij de enige aanbidders van dit natuurschoon. Later bleek dat de kloof ondertussen privaat bezit is en dat je er in het weekend met crossmotoren en quads doorheen kunt. Dat hebben we gelukkig gemist.

Spin in kloof In diezelfde kloof vergaten we soms om ook omlaag te kijken. Ineens flitste er iets zwarts langs onze voeten. Een grote spin. Later zagen we een opgezet exemplaar in een natuurmuseum. Het is de Arañas Pollito – de kippenspin. Volgens de museumdirecteur ongevaarlijk. Maar misschien leest zij haar eihgen bordjes niet: ” De beet van de kippenspin heeft een verlammende werking.”

San Martin Zo rond 1820 trok José de San Martin ten strijde tegen de Spaanse overheersers. Vanuit Argentinië trok hij op meerdere plekken de Andes over en verdreef de Spanjaarden uit Chili en Peru. Door zijn toedoen zijn de onafhankelijke Zuid-Amerikaanse staten zoals we die nu kennen, ontstaan. Hij wordt overal vereerd als de grote bevrijder. 17 augustus is zijn nationale feestdag.

In het spoor van In de buurt van het San Martin museum volgen wij een stuk van de route die het leger van San Martin volgde. Best een stevige trekking. Deels gaat het door cactusstruiken.Bij het verwijderen van een cactusvrucht uit Cock’s been bleek dat de stekels kleine weerhaakjes hebben.

Druiven snoeien Rond Mendoza wordt veel wijn geproduceerd, vooral rood. Denk aan Merlot en Malbec. Dus staan er veel druivenstruiken. Gek genoeg zie je er vrijwel niemand werken. Hier is een man bezig om wat druivenstruiken te snoeien, maar dat is alleen bij de poort. Hij vertelt dat het meeste werk door machines wordt gedaan en dat hij nu alleen de druiven bij de toegangspoort wat mooier maakt voor de toeristen die hier wijn komen proeven.

Irrigatie De druiven groeien hier in een woestijnklimaat. Het zeer voorspelbare weer zorgt voor goede oogsten en een lage ziektedruk. Het is dan ook relatief makkelijk om biologische wijnen te maken. De droogte zorgt er wel voor dat er zwaar geïnvesteerd moet worden in irrigatiesystemen. En je moet waterrechten hebben. Land zonder waterrechten is niets waard en ligt er verdord bij (links op de foto). Op de achtergrond zie je de Andes, de bron van het water.

Paso Cristo Redentor Op deze 3700 meter hoge pas staat een Christusbeeld om de vriendschap tussen Argentinië en Chili te vieren. Het beeld staat exact op de grens. We maken de foto vanuit de verlaten barakken van de Chileense Carabineros.

Afdaling Na 2 nachten op deze mooie – en best wel koude – pas zetten we de afdaling naar Chili in. De grensformaliteiten doen we 20km verderop op een comfortabele 2200 meter hoogte.

Santiago We dalen nog verder af en komen op 500 meter in het hete en droge Santiago. In en rond de hoofdstad van Chili wonen 7 miljoen mensen, zo’n 40% van alle Chilenen. Wij komen op zondag aan en blijven er 3 dagen. We doen alles op de fiets en heel bijzonder was de zondag. Dan zijn namelijk de grote wegen autovrij gemaakt en is er alle ruimte voor fietsers, joggers, skaters en gezinswandelingen. De maandag erna rijden er weer gewoon auto’s, 6 rijen dik. Eind van de dag genieten we van optredens en een biertje op het Plaza de Armas.

Pinochet De herinnering aan de militaire dictatuur van 1973 – 1989 leeft hier nog volop. In een modern museum worden alle feiten gepresenteerd. Je mag zelf bedenken of je Pinochet goed of slecht vindt. Er is ook een theorie die zegt dat Pinochet (met steun van de CIA) er voor gezorgd heeft dat Chili geen Sovjet-staat is geworden. Nu zijn er “slechts” 3000 doden. Als communistische staat hadden dat er veel meer kunnen zijn. Indrukwekkend zijn de wanden waarop de foto’s hangen van verdwenen of vermoorde Chilenen.

Black out En toen viel ineens in heel Chili de stroom uit… Wij waren net van plan een pre-Colombiaans museum (de periode voordat Columbus in Amerika landde) te bezoeken, maar dat is nu natuurlijk gesloten. De metro staat ook stil, dus de mensen moeten nu lopend naar huis. Bus of taxi heb je niets aan, want ook het bovengrondse verkeer staat stil. Gelukkig kunnen wij op de fiets en door de parken makkelijk terug naar de BraVo. Later bleek dat in Santiago de noodtoestand was uitgeroepen en er een avondklok was ingesteld. We vonden het al wat stilletjes…

Valparaiso Een heel andere stad is Valparaiso. Een moderne en progressieve stad. Barstenvol met muurschilderingen, die regelmatig aangepast worden aan de actualiteit. Chili is zeer alert op de scheiding der machten. In Santiago zagen we dat al in de fysieke afstand tussen regering en de rechterlijke macht. Het parlement zit in Valparaiso om dat nog verder te benadrukken. Op de corruptie-index scoort Chili een stuk beter dan bijvoorbeeld Spanje of Italië. En als je het echt weten wil: Nederland heeft al 10 jaar een dalende score…

Pacific Het is een tijd geleden dat we aan de kust stonden. Hier staan we aan de Pacific, de Stille Oceaan. Lekker koel na het landklimaat van Santiago. En natuurlijk veel vogels en andere dieren.

Zeeleeuwen Een volgende nacht aan de Pacific brengen we door op gehoorafstand van een eilandje. Dat zit bomvol zeeleeuwen. En die maken echt 24 uur per dag lawaai. Een heerlijk lawaai, dat wel. Op de foto zie je bij zonsondergang dat de zeeleeuwen zeer alert zijn op de gieren.

Quesos de cabra Hoe breng je onder de aandacht dat je geitenkaas verkoopt? Gewoon door de huid van een geit over je hek te hangen. En zo weten wij waar we heerlijke geitenkaas kunnen kopen.

Zeewierboer Wij wisten het niet, maar ze bestaan echt: zeewierboeren. José en Ivonne zijn dat en zijn zelfs lid van een zeewierboercoöperatie. Wij fietsen toevallig bij ze langs en krijgen behalve hun mooie verhalen te horen ook nog vis te eten. Dit zijn de leuke spontane contacten. Via whatsapp blijven we daarna nog met elkaar verbonden.

Vissers We blijven maar aan de kust hangen. Nu bij een vissershaventje vlakbij een wetland. Een waar vogelparadijs in dit woestijngebied.

Zwarte scholekster En in dat paradijs zien we deze Zuid-Amerikaanse zwarte scholekster een slakje verorberen.

Steltlopers En een paar meter verder staan wat steltlopers, ook bezig met voedsel verzamelen. Het zijn de geelpootruiter (ja, die met de gele poten) en de Amerikaanse steltkluut (roze poten).

Stabilisatorstang Even een dagje onderhoud aan de BraVo. Door al het getril op de onverharde wegen moeten we nieuwe rubbers voor de stabilisatorstang. Het is even wat werk om die eruit te krijgen, maar het lukt. Nadat we ook nog speling uit een voorwiel hebben laten verwijderen en 2 nieuwe banden hebben laten komen, zijn we weer helemaal top in orde. Overigens lagen de nieuwe Michelin banden die we via internet bij een soort Chileense Kwikfit kochten, al 14 jaar in het magazijn. Onze oude banden zijn nieuwer…

Europese sterren Beter gezegd: Europese Sterrenwacht. We bezoeken de ESO, de European Southern Observatory. In La Silla staan ruim 20 telescopen, waarvan één Nederlandse. Dit deel van Chili is zeer geschikt voor sterrenwachten vanwege gemiddeld 300 wolken- en stofloze nachten per jaar.

Alle hoeken We zien 2 telescopen van dichtbij. Het zijn gigantische apparaten die zeer nauwkeurig gericht kunnen worden. De telescoop zelf kan alles tussen recht vooruit kijken en recht omhoog. En verder kan het hele telescoopgebouw draaien.

Tot slot We laten de sterren nu even los en verlaten de kust. We bereiden ons voor op de zesde Andespassage. Weer een stuk hoger dan de vorige. Lees er alles over in de elfde nieuwsbrief. Dus in mei zijn wij weer terug. En zoals het er nu naar uitziet gaan we eind 2025 of begin 2026 weer verder. Brazilië, Paraguay, Bolivia en Peru zijn dan zeer waarschijnlijk de doelen. De BraVo laten we achter in Uruguay.

Ga verder met deel 11.

BraVo-herfst Dank weer voor jullie reacties. Waarderen we zeer! We bespeurden enige bezorgdheid rond de BraVo. Hoeft niet. Zonder de BraVo is deze reis niet mogelijk en zou zeker anders zijn geweest. Hij (zij!) blijft een aandachtstrekker. Continue worden er foto’s en filmpjes gemaakt. Bijvoorbeeld door een jonge Argentijnse vrouw die de BraVo streelde alsof het een baby is. Kinderen willen soms achter het stuur zitten of de keuken zien. Onze plannen om de BraVo te vervangen smelten dan natuurlijk als sneeuw voor de zon. Wel zit de BraVo in de herfst van haar leven en vraagt extra aandacht en zorg(kosten). Op de foto hebben we net een lekke band gehad (diepe scheur opgelopen door scherpe stenen in een lavaveld). Een vrachtwagenchauffeur trekt met een spanband de kapotte band (130kg) weer op het dak. Over foto’s gesproken: die kan je het beste op een wat groter scherm bekijken, bij voorkeur met weinig omgevingslicht en je helderheid behoorlijk hoog om de contrasten goed te zien. Ze zijn namelijk gemaakt om in een donkere bioscoop op een groot scherm te projecteren.

Duitsers in Chili Nog maar 100 jaar geleden was het hier woest en leeg. Er leefden alleen wat inheemse volken. Om het land steviger onderdeel van Chili te laten worden, was het nodig dat er meer economische activiteit kwam. Hier rond het meer van Llanquihue werden de Duitsers uitgenodigd om grote landbouwbedrijven te stichten. De Duitsers brachten hun eigen vaklieden mee en eigen architectuur. Nu kan je er nog steeds Küchen eten.

Warboel We gaan de vulkaan Osorno op. Die is 2661m hoog. Het laatste stuk gaat over een gletsjer en dat kan alleen met gids en stijgijzers. Wij wandelen tot het begin van de gletsjer. In de winter kan je hier skiën, maar nu in de zomer zijn de (oude) liften ook een paar uur per dag in gebruik. Wij wandelen uiteraard alles.

Vulkaan Osorno De laatste uitbarsting was in 1869, maar ook in juli 2018 werd verhoogde seismische activiteit ontdekt. Oftewel aardbevingen. Vaak is dat bij een vulkaan de waarschuwing dat er een uitbarsting aan komt. Er werd dan ook code geel afgegeven, maar een uitbarsting is niet gekomen. We konden dus een veilige wandeling maken.

Casablanca De volgende vulkaan die we opzoeken, is de Casablanca. Slechts 1990m hoog, maar zonder gletsjer. Nu kunnen we wel de kraterrand bereiken. Met de drone kunnen we de sneeuwgevulde krater van boven bekijken. Op de achtergrond zie je nog 2 vulkanen, waaronder de  grensvulkaan Lanin van 3747m. Wij gaan Argentinië weer in.

Huiswinterkoning Om precies te zijn is dit de zuidelijke huiswinterkoning. Hij komt op zoveel plaatsen voor op het zuidelijk halfrond dat ie bij lange na niet de status van kwetsbaar heeft. Ook wel eens een keer fijn om dat te horen. Hij is groter dan onze Nederlandse winterkoning, maar maakt minder kabaal.

Yerba mate De nationale drank van Argentinië is yerba mate. Een sterke thee die je de hele dag met familie, vrienden en collega’s deelt. Wij krijgen hem ook regelmatig aangeboden. Deze keer als we op een mooi plekje langs een rivier staan. De hele familie is nogal geïnteresseerd in de BraVo. De vader werkt in de olie business, maar is daar niet echt blij mee. We krijgen van alles aangeboden, maar uiteindelijk aanvaarden we alleen de mate en een grote rol isolatietape. Was een leuke uitwisseling. En de rest van de dag zijn we klaarwakker.

Cerro Falkner De Cerro Falkner is 2268m hoog en is een gewone Andesberg. Geen vulkaan dus. We lopen eerst door bossen waarin naarmate we hoger komen andere bomen staan. Boven de boomgrens gaat het verder over puinhellingen, soms best wel steil. De beloning is op de top: prachtige uitzichten! De wind laat het flink afkoelen, vandaar de jassen. De wind zorgt er ook voor dat we de drone weer snel terughalen. En ook hier zijn we weer de enigen.

Rodrigo We maken een wandeling in Mapuchegebied. De Mapuche waren er al voordat de Spanjaarden kwamen en hebben nu op een paar plekken beperkte autonomie. We komen Rodrigo tegen als we naar een meer willen wandelen. Dat blijkt in Mapuchegebied te zijn en we mogen er heen als we entreegeld betalen. We krijgen meteen een hele uitleg over de huidige positie van het Mapuchevolk. Vooral in Chili hebben ze het nog heel moeilijk en worden ze zwaar gediscrimineerd. Op de foto zie je een witte hond. Rodrigo heeft ook een zwarte. Die zet een paar uur later zijn tanden in Cock’s been. Voor de tweede keer deze reis tot bloedens toe. Ook Roelien is al een keer gebeten. Gelukkig zijn we tegen rabiës ingeënt.

Che Guevara Geboren als Ernesto Guevara was Che er in 1959 bij toen in Cuba de revolutie plaatsvond. Na een poos onder Fidel Castro minister te zijn geweest, verliet hij in 1966 Cuba om in andere landen de revolutie te verspreiden. Met steun van de CIA werd hij in 1967 in Bolivia opgepakt en vermoord. Wij bezoeken een stal waar hij in 1951 overnachtte tijdens een motorrondreis door Zuid-Amerika. Tijdens die reis raakte hij als 23-jarige diep onder de indruk van alle armoede en onrecht dat hij tegenkwam. Het legde de basis voor zijn latere leven.

Ongerustheid Soms gaat Cock alleen hardlopen of maakt een extra wandeling zonder Roelien. Vrijwel nooit is er bereik voor de telefoons. We maken dan altijd een afspraak over de verwachte terugkeertijd. Voor die tijd mag Roelien zich geen zorgen maken, daarna 1 of 2 uur om na te denken over een reddingsplan. En eigenlijk is Cock altijd wel precies op tijd – of “iets” later terug. Bij een wandeling naar de top van de Cerro Colo Huincul was dat een uitdaging. Cock mocht 6 uur (plus 1 uur reserve) weg blijven en is pas na 4,5 uur op de top, omdat hij zich een weg moet banen door de struiken. Er is geen pad. Zonder pauzes en met flink doorwerken, lukt het om na 2,5 uur weer bij Roelien te zijn. Doodmoe, dat wel. Het voelt aan als een marathon. Cock heeft dan ook een week hersteltijd nodig.

Via Cristi We hebben in katholieke landen al vele Christusbeelden gezien. Maar het kan blijkbaar altijd nog groter. Dit exemplaar is van staal en glas en op sommige plekken kan je naar binnen. Er is zelfs een klein theater ter hoogte van de longen.

Cascade Coloco We zitten de laatste tijd vooral in droge en dorre gebieden. Deze wandeling naar de waterval van Coloco is een groene verademing.

Steile rotswanden De Andes hebben een grote invloed op het lopen en rijden hier. Vaak is er maar op één plek een weg of pad aan te leggen. Vooral lastig voor noord-zuid-verbindingen. Die liggen dan ook vaak vrij ver van de Andesketen af.

Vers lava We zijn weer terug in Chili en gaan verder met de reeks vulkanen. We staan hier in het verse lavaveld van de Llaima. In april 2009 stroomde de lava hier door de bossen en de as kwam honderden kilometers ver. Nu staan wij hier en ’s nachts is er een kraakheldere sterrenhemel.

Sierra Nevada We wandelen via een prachtig oeroud bos naar de mirador (uitzichtspunt) van de Sierra Nevada. De bomen hebben hier een indrukwekkende diameter. Ook indrukwekkend is het uitzicht op het lavaveld van de Llaima.

Lavaveld Llaima Op deze dronefoto zie je goed hoe het lava door de bossen stroomde. Op een paar plekken wist het bos stand te houden.

Lavaveld Crater Navidad Kerst 1988 ontstond de Crater Navidad. Navidad is Spaans voor kerst. Met tussenpozen zou ie tot januari 1990 actief blijven. Er ligt nu een lavaveld van 10km lang en 200 ha Araucaria-bos werd bedolven. Wij trekken er een paar dagen voor uit om deze uitbarsting op ons in te laten werken.

Maatloos Bij het eerste ochtendlicht hangen we de drone boven de krater. Het is moeilijk om de afmetingen te zien. Wellicht helpt het als je naar het wandelpad kijkt dat van linksonder naar de kraterrrand in het midden loopt.

Nog steeds warm Een paar uur later lopen we zelf op dat wandelpad. De lava is nog steeds warm en je ziet de gele zwavel. Er hangt dan ook een zwavellucht. Tijdens de uitbarsting was de lava 1040 graden Celcius.

Einde lavaveld De volgende dag bereiken we het eind van het lavaveld. Op sommige plekken is de lava meer dan 60 meter dik. Lavabommen van 5000kg werden kilometers ver weg geslingerd. Op sommige dagen kwam er meer dan een miljoen m3 lava uit de kegel. Getallen waar we van duizelen.

Nunca Milei We zijn weer in Argentinië, waar sinds december 2023 Javier Milei de president van Argentinië is. Onder zijn bewind is de economie hersteld, maar is de hoeveelheid arme mensen gestegen van 20 naar 50%. Subsidies voor brandstof, voedsel en natuurparken zijn afgeschaft. Milei is fan van Trump. Toch zijn veel mensen die wij spreken blij met Milei. Grote kans dat wij de echte armen niet ontmoeten. En die wellicht deze tekst (Nooit Miliei) op de lantaarnpaal hebben gezet.

Gas Na 5 maanden koken is ons gas op. Probleem is dat elk land hier zijn eigen gasflessen heeft. Na lang zoeken vinden we iemand hier in Argentinië die met een Chileense adapter onze Uruguayaanse fles kan vullen. Kost ons 80 euro, maar we hebben geen keus. Het vullen gebeurt overigens in een schuurtje in een woonwijk.

Caldera Diamante We gaan verder met onze vulkaantour. Nu naar de hooggelegen (3300m) caldera Diamante. Enorm groot met een oppervlakte van 30 x 20km en 450.000 jaar geleden gevormd. Daarbinnen ligt de vulkaan Maipu op 5200m hoogte, voor het laatst actief 150.000 jaar geleden.

Rood puimsteen Ondertussen is er weer wat begroeiing en hebben de guanaca’s wat te grazen. Er ligt hier rood puimsteen, steen met veel luchtholtes die niet zinkt in water.

3770 meter We eindigen deze nieuwsbrief met een letterlijk hoogtepunt. Bij Lago Diamante maken we een pittige wandeling om de hele caldera te kunnen zien. Dit is ook weer een afscheid van Argentinië. We gaan via een hoge pas terug naar Chili. Daarover meer in de volgende nieuwsbrief. En blijf vooral je vragen, meningen en andere opmerkingen sturen!

Ga verder met deel 10.

Grens Bij jullie lengen de dagen en wordt het warmer. Bij ons worden de dagen korter én wordt het ook warmer. We verlaten Argentinië weer en gaan voor de vierde keer Chili in. Deze keer hebben we een zeer kleine grensovergang en er zit maar liefst 40km tussen de Argentijnse douaniers en hun Chileense collega’s. Er is geen computer om de invoerpapieren voor de BraVo in te vullen. Alles gaat met de hand en met doorslagvellen. Voor het eerst geen controle op verse producten. Die mag je namelijk niet invoeren in Chili. Deze nieuwsbrief nemen we je mee op de 1247km van de Carretera Austral.

Carretera Austral Volgens de meeste Chilenen is de aanleg van de Carretera Austral één van de weinige goede dingen die de soldaten van militair dictator Pinochet hebben gedaan. De weg is dus ruim 1200 km lang en is nog steeds grotendeels onverhard. Ook zijn er nog 4 ferry’s daar waar de bergwanden te steil waren om een weg uit te hakken. Wij volgen een groot deel van de Carretera Austral. Niet zozeer om hem van onze bucketlist af te kunnen strepen, maar wel om de mooie natuur te bewonderen.

Paso San Carlo We maken een wandeling over een voorganger van de Carretera Austral. Een smal pad hoog boven de Rio Baker was vroeger de enige manier om naar het zuiden te gaan. Met de hand is dit pad uitgehakt. In de diepte zien én horen we de woeststromende gletsjerrivier.

Lage bergen We zitten hier al in de Andes, maar de bergen zijn hier nauwelijks hoger dan 2000 meter. Wel met sneeuw bedekt in dit diepe zuiden. De meeste toppen zijn voor gewone wandelaars onbereikbaar vanwege de steilte en gletsjerspleten. Op de hoge Andes moeten we nog een paar maanden wachten. Hemelsbreed 3000km noordelijker, over de weg zeker het dubbele.

Rio Bravo Vier keer moeten we een boot nemen op de Carretera Austral, omdat daar de bergen echt bijna loodrecht omhoog gaan. Soms is het passen en meten om ons (achteruitrijdend) aan boord te krijgen. Op de kleinere boten hebben ze onze 8 ton graag in het midden van de boot. Leuk is dat we hier met de BraVo een uur varen over de Rio Bravo.

Caleta Tortel Ook dorpjes hebben last van de steile rotswanden. Het makkelijkst is dan om aan de oever van een meer of fjord (zoals hier in Caleta Tortel) houten wandelpaden aan te leggen, de zogenaamde Costanera’s.

Smalle brug Meestal staat bij een brug niet welk gewicht ie aankan en welke breedte en hoogte nog past. Deze brug is duidelijk te smal voor ons. En later zagen we dat met verf op de brug was geschreven dat ie 6 ton mag hebben. We zijn de brug uiteraard niet met de BraVo overgegaan en hebben de dag erna de brug met de fiets bedwongen.

Modderstroom De natuur is hier altijd sterker dan de mens. Een paar jaar geleden kwam hier een modderstroom naar beneden en bedolf een aantal huizen langs de rivier. Er vielen gelukkig geen slachtoffers. En blijkbaar worden de huizen niet weer uitgegraven.

Blauw en bruin De rivieren die door de gletsjers worden gevoed zijn helderblauw. Andere rivieren bevatten ook modder. Hier is vanuit de lucht te zien hoe die twee samenkomen.

Rio Baker We hebben de mooiste overnachtingsplekjes die je je maar kunt voostellen. Heldere sterrenhemels, ruisende rivieren, kwetterende vogels, absolute duisternis en meestal zijn de dichtstbijzijnde mensen tientallen km’s ver weg. Hier staan we op de plek waar de machtige Rio Baker uitkomt in de fjorden van de Stille Oceaan. Zie je de BraVo staan?

Condor Regelmatig zien we een condor zweven. De steile wanden zorgen voor een goede thermiek. De condor is een aaseter (en schijnt 40 dagen zonder voedsel te kunnen), maar we hebben de condor tot op heden nog niets zien eten. Terwijl er genoeg kadavers zijn van guanaco’s, schapen en koeien. Daar zien we wel zwarte gieren hun natuurlijke werk verrichten. Niet altijd een smakelijk gezicht trouwens.

Alle heiligen Bijzonder katholiek kerkje is dit: gewijd aan ALLE heiligen. Nog mooier zou een gebouw zijn van ALLE godsdiensten voor ALLE mensen.

Capilla de Marmol In een groot zoetwatermeer op de grens met Argentinië liggen marmergrotten. We gaan er met een bootje heen. Het is zachte steen die in de loop der eeuwen is uitgesleten door het water. Een prachtig kleurenspel. Het meer heet trouwens Lago General Carrera voor de Chilenen en Lago Buenos Aires voor de Argentijnen.

Glaciar Léones Hoewel de gletsjers hier rap wegsmelten, zijn er toch nog veel te bekijken. Triest is dat we bij deze wandeling over een open vlakte lopen. In 1939 zijn hier honderden km2 oorspronkelijk bos in brand gestoken om landbouwgrond te maken. Sommige van die branden duurden meer dan 10 jaar. En nu is de grond uitgeput en gevoelig voor erosie. Maar de gletsjer is mooi!

Glaciar Exploradores Om de Glaciar Exploradores te zien, lopen we een lang stuk over de zijmorene. Zo komen we dicht bij de gletsjer. De gletsjer zelf is niet echt veilig om op te lopen. Er zijn veel gletsjerspleten en steeds afbrekende stukken ijs. Dat zien en horen we goed.

Glaciar Queulat Voorlopige even de laatste gletsjer. Dit is een zogenaamde hangende gletsjer die geen rechtstreeks contact heeft met het gletsjermeer.

Kachelradiateur We hebben al een paar maanden last van een lekkende kachelradiateur. We vullen steeds water bij, maar nu wordt het toch tijd voor een reparatie. Zoals gevreesd is het veel werk om de radiateur er uit te krijgen. We zijn dan ook heel blij als ie er eindelijk na 4 uur uit is. Het solderen zelf is een kwartier werk… Cock was vroeger technisch handboekschrijver en schreef dan vaak: “montage in omgekeerde volgorde”. Nu merkt ie zelf wat een gemeen zinnetje dat is.

Zwemmen Volgens Roelien is het water best lekker. Cock blijft toch maar op de kant. Roelien zwemt hier hard, maar blijft door de stroming op dezelfde plek. Dat ziet er leuk uit op het dronefilmpje. Hou je nog van ons tegoed.

17 jaar warmte In 2008 was de Volcan Chaitén actief en bedolf 10km verderop het gelijknamige stadje met een dikke aslaag. Nu rookt de vulkaan nog steeds. Die aslaag werd een modderstroom, splitste Chaitén doormidden en zorgde ervoor dat er 400 meter strand bij kwam. De boulevard ligt nu een eind van zee.

Krater in krater Het bijzondere van de Volcan Chaitén is dat er in 2008 een nieuwe krater in de oude krater is ontstaan. Na een stevige wandeling zien we dat van dichtbij. In de volgende nieuwsbrief komen nog veel meer vulkanen aan bod. Er zijn er nog 50 actief in Chili. Zou wel leuk zijn als er één actief wordt als wij in de buurt zijn.

Koolborstels en taart Nog een sleutelmomentje. De dynamo heeft nieuwe koolborstels nodig. Dat doen we in Puerto Montt, tevens eindpunt van de Carretera Austral. We sleutelen ook hier weer gewoon op straat en krijgen hulp én taart aangeboden. We hebben niets te klagen over aandacht, vriendelijkheid en hulpvaardigheid.

Projectmanagement En dit is al weer het laatste item in deze nieuwsbrief. We zitten nog steeds in het gebied van de roodkopgieren. Dat is een teken dat we niet snel reizen. Dat klopt ook, we gaan veel langzamer noordwaarts dan we ingeschat hadden. Er is hier (te) veel natuurschoon en de ripio-wegen houden onze snelheid ook in toom. Wij moeten in ieder geval weer eens wat gaan plannen: waar willen we zijn in de herfst, hoe ontwijken we het regenseizoen en wanneer hebben we tijd om even naar Nederland te gaan. Wordt vervolgd dus. Reacties weer welkom!

Ga verder met deel 9.

Telelens In Nederland en België zitten jullie nu in de winterdip. Grote zonloze periode in december. Hardnekkige mist in januari. Om jullie te steunen hierbij een nieuwsbrief vol met lenteberichten. En smeltende  gletsjers. En genocide, dat ook. In de vorige nieuwsbrief zat een filmpje. Enkele lezers vroegen zich af hoe dicht we bij de pinguïns waren voor de opnamen. Niet heel dicht. De opnamen zijn namelijk gemaakt met een 600mm-telelens vanaf statief. Was best een uitdaging om trillingvrij te werken. Het indrukken van de ontspanknop gaf al een grote verschuiving. Dat moest er daarna weer afgeknipt. Direct na Antarctica waren we even toe aan een mensvrije omgeving. Die vonden we bij het meer op de foto. Tevens een goede plek om de was te doen.

Kievit Wij zijn beide actief in de weidevogelbescherming in Nederland. Een jonge kievit geeft daarbij het ultieme lentegevoel. En hier kregen we dat gevoel ook bij het zien van het eerste jong van de Zuidamerikaanse kievit. Die hier trouwens een stuk minder bedreigd is dan in Nederland.

Zwarthalszwaan Met jong.

Kuikens pinguïn Ook sommige pinguïns hebben nu kuikens. Dat gaan we bekijken op Isla Magdalena in Chili. Helaas krijgen we de kuikens niet te zien. Die zitten nog 2 weken lang diep in de holen. Lekker veilig. Eén ouder past steeds op en geeft het jong te eten, terwijl de ander lekker aan het vissen is in de Oceaan, in dit geval in de Straat van Magelhaen. Na een aantal dagen worden de rollen omgekeerd.

Nandoe Nog een vogel die niet kan vliegen is de nandoe. Uit hun best grote eieren komen grote jongen. Let op de streepjescode!

Poema met jongen Waarschijnlijk hebben wij een mama-poema gezien met 3 jongen. Heel bijzonder! En 2 ervan waren bereid om op de foto te gaan.

Binnenkort een jong Ook op deze foto zie je lente-uitingen. Mocht iemand weten hoe deze levensgenieters heten, meld het dan even!

Gek word je ervan! En dan hebben we het over dazen. Om precies te zijn: mevrouw daas. Die zoemt om je heen, gaat snel zitten en bijt een stukje huid weg. Ze steekt dus niet, maar hapt. Het gaat haar om de energie in ons bloed, waardoor ze eitjes kan leggen. Dat bijten gebeurt ook door dunne kleding heen. Elke hap is au.

Keu-ken We bezoeken een privaat openluchtmuseum met de naam Keu-ken (betekenis: voorouders) dat geheel in het teken staat van de oorspronkelijke inwoners van Zuid-Chili. Dit museum krijgt geen steun van de overheid. Ook heeft dit deel van de geschiedenis geen plaats in het onderwijs. Als wij er zijn, is er ook een klas schoolkinderen die hier in hun vakantie zijn. De gidsen nemen ons mee in de leefwijze van de Teluelchen.

Genocide Missionarissen in 1907 over de Selknam: “Door hen te doden, werd een zeer humanitaire actie uitgevoerd. Die mensen konden nooit samenleven met de blanken. En hoe eerder ze werden uitgeroeid, hoe beter, want het is een wreedheid om ze gevangen te houden, zelfs op een missiepost. Daar kwijnen ze weg of sterven aan onze ziekten.”

Handblazer 9000 jaar geleden werd Patagonië en Vuurland ook al aantoonbaar bewoond. Als een soort ritueel werden op beschermde plaatsen zoals grotten handjes achtergelaten door kleurstof door een hol botje te blazen. Ook zijn er afbeeldingen van guanaca’s te zien.

Guanaco De Guanaca is een lama en dus een kameelachtige. Ze leven in kuddes en kunnen lang tegen droogte. Hier een jong en een over het hek springende volwassene. Want het gras is altijd groener aan gene zijde.

Perito Moreno Deze reis doet weer een beroep op het onvoorstelbare. We hebben al kennis gemaakt met bewegende aardplaten, waardoor Antarctica is opgeschoven van de evenaar naar waar het nu ligt. En nu staan we oog in oog met een grote gletsjer. Een massa stromend ijs. In het geval van de Perito Moreno gaat dat met een snelheid van 2 meter per dag. Eén van de snelste gletsjers ter wereld. Elke 8 minuten weer een centimeter verder. Dat gebeurt met heel veel kabaal als het ijs breekt en scheurt. En regelmatig – beter gezegd onregelmatig – breekt er een stuk ijs af en lazert in het water. Zeer indrukwekkend om te zien én te horen.

Torres del Paine Na 5 uur lopen en 1100 hoogtemeters verder zijn we dan aangekomen bij de beroemde Torres del Paine. Deze torens steken hoog uit boven de gletsjer en zijn het beeldmerk van dit (enorm grote) Nationaal Park. De natuur is hier prachtig. In dit park zagen we ook de poema’s.

Stromatolieten Dit zijn afzettingen van in zee levende bacteriën. Het zijn “dus” fossielen. Hier gefotografeerd bij een dieprode zonsondergang. De volgende ochtend waren ze weer gewoon grijzig.

Springende zeeleeuw Waarschijnlijk is deze zeeleeuw zich niet bewust dat Trump zojuist is begonnen aan zijn 2e termijn, dat er een wankel Gaza-akkoord is en dat Nederland een niets-bereikend kabinet heeft. Laten we ons voor even eens aansluiten bij het gedachtengoed van deze zeeleeuw: speel en spring nu en verzamel kracht en energie voor de volgende stap. Tot zover weer. Volgende keer gaat over de legendarische Carretera Austral. Een idee van Pinochet.

Ga verder met deel 8.

Palmer Station Zoals beloofd hierbij een thema-nieuwsbrief voor je om de tijd door te komen tussen Sinterklaas en Kerst. Het thema is natuurlijk Antarctica. Antarctica is van niemand en van iedereen. Dat is vastgelegd in het Antarcticaverdrag dat ook door Nederland is ondertekend. Het idee erachter is dat alle activiteiten die plaatsvinden gericht moeten zijn op wetenschappelijk onderzoek en op vrede. Alle claims die landen hebben zijn bevroren. Je mag  geen delfstoffen winnen, geen radioactief afval storten en geen militaire activiteiten ontplooien. Commercieel toerisme is aan strenge regels gebonden. Wij bezoeken het Amerikaanse station Palmer. Hier wordt al heel lang wetenschappelijk onderzoek verricht, met name op ecologisch gebied. LTER, oftewel long term ecologic research. Wij raken daar aan de praat met de Nederlandse Natasja van Gestel, nu professor aan de Texas University. Ze vindt het heel leuk om in het Nederlands te vertellen over haar onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering op mossen op Antarctica.

MV Ushuaia We zijn 10 dagen aan boord van de MV Ushuaia. Dat is een onderzoeksschip uit 1970. Het is 85 meter lang en kan 90 passagiers meenemen. Het is één van de kleinste schepen die naar Antarctica varen. Het schip heeft geen stabilisatoren waardoor de 50-urige oversteek door de Drake Passage behoorlijk ruig kan zijn. Vooral Cock was zich zeer bewust dat het schip elke 8 seconden van volledig rechts naar volledig links schommelde. Verdere details zijn niet geschikt voor deze nieuwsbrief.

Wikken en wegen Het was een last minute besluit van ons om naar Antarctica te gaan. Veel wikken en wegen ging er aan vooraf. Is het wel duurzaam? Is het niet heel erg duur? Hebben we de juiste spullen bij ons? Uiteindelijk bleek het een heel goede beslissing. Once in a life time, zeg maar. Onze kleding was perfect. En het meenemen van de telescoop was ook heel nuttig bij het bestuderen van het gedrag van de pinguïns. Daar was volop tijd en ruimte voor, omdat we met kleine groepjes van 6 mensen aan land werden gebracht.

Adembenemend Antarctica wordt wel het laatste ongerepte continent genoemd. Wij hebben maar een heel klein deel gezien en dan ook nog het drukstbezochte met 120.000 toeristen per jaar. We volgen strenge regels. Zoals het ontsmetten van onze laarzen en statieven bij elke landing, niet eten en drinken op land, enz. En de beloning is de onvergetelijke ervaring van het landschap en zijn bewoners.

Kinbandpinguïn Dit is wel de vrolijkste pinguïn die we gezien hebben. Altijd lachend.

Actief Zowel de ezelspinguïn als de kinbandpinguïn zijn nu nog heel actief. Zodra het ei gelegd is, komt er een andere rolverdeling. De één broedt, de ander zorgt voor voedsel. Maar dat is pas over een paar weken.

Niet-vliegend Pinguïns worden in het Engels zo mooi flyless birds genoemd. Toch zien we de ezelspinguïns regelmatig pogingen doen om toch te vliegen. Als ze achterna worden gezeten door een predator, dan vliegen ze echt het water uit.

Nest bouwen Het is een uitdaging om hier een nest te bouwen. Op de sneeuw is te koud voor de eieren. Dus het moet op de rotsen. Maar hoe kom je aan nestmateriaal hier? Geen gras, alleen wat modderkluitjes. En die willen de ander pinguïns ook. En de aalscholvers. Het verzamelde materiaal wordt dan ook goed bewaakt.

Paring Zoals zo vaak in de natuur gaat het om het laten voortbestaan van de soort. In het geval van pinguïns lukt dat al goed als 20% van de eieren uitkomt én het kuiken overleeft. Pinguïns zijn heel monogaam en doen “het” elk jaar met dezelfde. Saai?

Blauwe vinvis De grootste walvis die bestaat is de blauwe vinvis, zo’n 30 meter lang en 160.000 kg zwaar. Vrijwel uitgeroeid door de walvisvaarders. Hier ligt nog een skelet, omdat er vlakbij een walvisstation was waar de blauwe vinvissen verwerkt werden. Het vangen gebeurde door een harpoen in de kop te schieten. De explosie moest de walvis meteen doden. Vervolgens werd er met een slang lucht in de walvis gepompt zodat ie drijvend naar het walvisslachthuis gesleept kon worden. Zoals jullie wellicht nog weten was in 1990 de 42e bijeenkomst van het IWC in Noordwijk. Cock was daar als Greenpeace-actievoerder om een wereldwijde stop op walvisvangst voor elkaar te krijgen.

Bultrug Leuker is om nu levende walvissen te zien. Vanaf de MV Ushuaia zien we regelmatig bultruggen. Het patroon in de staart is voor elke bultrug uniek. Er bestaan dan ook overzichten van de staarten, zodat je van je eigen waarneming kan zien welke bultrug dat is. Helaas hebben we dat niet goed op de foto…

Zee-olifant De volwassen zee-olifanten zijn hier aardslui. Ze hebben geen natuurlijke vijanden en liggen gewoon te liggen. Pas als er jongen zijn, is er enig gevaar. Maar een groot deel van de nakomelingen overleeft.

Roetkopalbatros Leuk dat vogels boven ons schip hangen, maar fotograferen ervan wordt er dan niet makkelijker op. Toch hier de roetkopalbatros vanaf het bovendek van de heftig schommelende MV Ushuaia.

Zodiac-tour Behalve landingen doen we ook Zodiac-tours. We gaan dan niet aan land, maar varen langs gletsjers, ijsbergen, aalscholvers, zee-olifanten en pinguïns. Ook dit gaat er rustig aan toe en er is volop tijd om alles in je op te nemen en om foto’s te maken.

Het weer Antarctica staat niet bekend om zijn stabiele weer. Wij hebben echter geen klagen. De Drake Passage was wat ruw, maar dat komt doordat de waterstromen tussen de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan door deze nauwe doorgang worden geperst. We hebben niet echt storm gehad en we hebben zelfs meer landingen en Zodiactours gedaan dan in het programma staat. Eén dag hebben we een beetje sneeuw gehad.

Climate Change Vrijwel al het onderzoek hier is gericht op klimaatverandering. Het ijs van Antarctica bevat luchtmonsters tot 800.000 jaar terug. Hiermee is te zien wat de relatie is tussen CO2-gehalte en temperatuur. De pinguïn op de ijsschots is hier wat voor ons de ijsbeer op de ijsschots is.

Crew & staff Er zijn 30 bemanningsleden aan boord om het schip 24 uur per dag te laten varen en om de Zodiacs in te zetten. Voor het beantwoorden van al onze vragen en het geven van lezingen is er een tour leader, een vogelbioloog, een zeebioloog, een ijsdeskundige en een geoloog. De lezingen zijn van een hoog niveau en maken ons er nog bewuster van hoe kwetsbaar de Antarctische natuur is voor de opwarming van de aarde. Misschien haal je je schouders op over het verdwijnen van pinguïnsoorten, mossen of vogels, maar als hier de gletsjers echt gaan smelten, dan merken we dat wereldwijd.

De groep Het is best wel wennen voor ons om met 88 medereizigers te zijn. Er zijn 20 nationaliteiten aan boord en verrassend veel jongeren. Dat wij ons afvragen: waar doen ze het van? We spreken veel mensen, soms diepgaand, vaker oppervlakkig. Uiteindelijk hebben we aan het eind van de reis de conclusie getrokken dat we het qua natuur een hele mooie bijzondere ervaring vinden. En we hopen dat we een paar andere reizigers aan het denken hebben gezet over dezelfde dilemma’s als wij hebben over een Antarcticatrip.

Talentavond De laatste avond aan boord was de talentavond. Cock heeft hier een selectie van onze mooiste foto’s laten zien en werd daarbij geïnterviewd door Lucas de tour leader. Zonder dat het gerepeteerd was, werd het een bijzondere presentatie met een mix van humor en ernst. En daarmee kwam een eind aan dit uitstapje in onze Patagoniëreis. We wensen jullie mooie feestdagen en wij melden ons weer in januari met de volgende nieuwsbrief. Zal over de lente en over genocide gaan. En zoals altijd: reacties welkom! Oh ja: we hebben een kort filmpje gemaakt van onze Antarcticareis. Kijk hier.

Ga verder met deel 7.

Eerst Chili Gek genoeg – althans voor ons – hebben de Engelsen eind 19e eeuw de grens bepaald tussen Spaanstalig Chili en Argentinië. Hierdoor zitten wij 2 weken in Chili om van Argentijns Patagonië naar Argentijns Vuurland te gaan. En dat is zeker geen straf. We lopen rond in een prachtig vulkaanlandschap. Enig minpuntje voor ons is dat je geen verse producten, zoals zuivel, groente en eieren, over de grens mag brengen. Dus leven we even op blikvoer.

Estrecho de Magellanes De Straat van Magellanes is de echte scheiding tussen Patagonië en Vuurland. De Spaanse ontdekkingsreiziger Ferdinand Magellanes gaf in 1520 de naam Tierra de Humo – Rookland – aan dit gebied vanwege de vele rokende vuurtjes van de inheemse Selknam. De Spaanse koning vond dat geen mooie naam en maakte er Tierra del Fuego van. Vuurland dus. Wij steken het water over met veel wind. De ferry kon maar nauwelijks op zijn plek blijven tijdens het aan boord gaan met de BraVo. Er is namelijk geen aanlegsteiger, maar slechts een schuine betonnen oever.

4 op een rij Wie kent de LP-hoes niet van de Beatles waarop ze met z’n 4-en op een zebrapad lopen. Deze vier Koningspinguïns lopen hier niet op Abbey Road, maar schrijden weer terug naar hun kolonie. Ze zitten nu in een rustige periode: de jonkies zijn bijna een jaar oud en hoeven niet meer gevoerd te worden. De ouders zijn nu in de rui en krijgen straks weer mooie waterafstotende veren. Handig als je tot 200 meter diep gaat duiken.

Dolfijn van Peale Tijdens een fietstocht langs de kust hoorden we grote klappen. Dat bleken 2 springende dolfijnen te zijn die steeds met een plons weer in het water landden. Schitterend om te zien en te horen. Ze zijn ongeveer 2 meter lang en er is heel weinig van ze bekend. Zelfs niet of het slecht of goed met ze gaat. Vroeger werden ze gedood om als aas te dienen voor het vangen van krab. Dat is nu formeel verboden.

Goudwinning In 1904 werd met veel pijn en moeite deze monsterlijk grote Engelse machine hierheen gebracht om op industriële schaal de grond te zeven voor goudwinning. De opbrengst viel echter tegen. In 1910 werd de machine stilgezet. En nu ruim 100 jaar later is ie opgewaardeerd naar industrieel erfgoed.

Landschap Ondertussen komen we in steeds afwisselender landschappen. Hier maken we een stevige wandeling naar een meer waardoor we ook door zompig veen moeten banjeren en in het bos modderige paden mogen volgen. Waterdichte schoenen zijn een noodzaak. Roelien moet binnenkort op zoek naar een schoenenzaak.

Starlink Via een kleine grensovergang verlaten we Chili. We zijn de enige grensoverstekers die dag. We mogen gebruik maken van de Starlink-wifi van de douane. En zo worden we via het satelietsignaal weer even herinnerd aan de Amerikaanse verkiezingsuitslag en de komende ministerpost van Elon Musk.

Peninsula Mitre Dit is een schiereiland in het meest zuidwestelijke deel van Argentinië. Hier zijn geen dorpjes, alleen een paar estancias. Dat zijn boerderijen van 20.000 tot 60.000 ha. Bijzonder is de geologische ontstaansgeschiedenis. Het schiereiland is niet ontstaan door schuivende platen zoals de Andes een “stukje” verder op, maar door sedimentatie. Tijdens dat stapelproces is er veel ingekapseld.

Desdémona In 1985 kreeg de Desdémona, volgeladen met zakken cement, motorproblemen. De kapitein liet het schip bewust vastlopen om niet op de rotsen te pletter te slaan. Dat ging echter niet helemaal goed, waardoor er een groot gat in de romp sloeg. En nu ligt het schip er nog steeds. Je kan er bij eb zelfs inklauteren. Kijk ook even rechtsonder.

Grote weidespreeuw Uiteraard zijn we nog steeds actief met het observeren van vogels. Deze nieuwsbrief houden we ons wat in en beperken we ons tot deze mooie roodborstige spreeuw. Ergens in 2025 zullen we in Nederland op speciaal verzoek een presentatie geven over onze vogelwaarnemingen. Aanmelden kan al!

Canadese bever In de 19e eeuw werden er 25 beverparen vanuit Canada naar Vuurland gebracht. Het zijn hele slimme beesten die blijkbaar een goed ruimtelijk inzicht hebben. Nu zijn er naar schatting zo’n 300.000. Voor de natuur én de mens is het een ramp. Ze knagen ontzettend veel bomen om, bouwen dammen en veroorzaken veel wateroverlast. Wij merken ook de gevolgen: waar een jaar geleden nog een wandelpad liep, ligt nu een meer.

Het weer In de vorige nieuwsbrief spraken we al over de wind. Die is gelukkig nu een stuk minder. De regen is hier ook heel bijzonder. Soms zijn er zeer dreigende luchten, en toch valt er nauwelijks regen uit. De Andes houdt namelijk veel neerslag tegen. Over een maandje zitten we aan de regenkant van de Andes…

Lente Het is hier natuurlijk nu lente en de sneeuw smelt als … sneeuw voor de zon. Toch lopen we nog zo nu en dan over sneeuwvelden en zien we met ijs bedekte bergmeren. En dat alles op een hoogte van slechts 500 tot 600 meter.

Maraton Een paar oplettende lezers vroegen al naar de maraton (zonder h in het Spaans) van Buenos Aires die Cock in september zou lopen. Dat lukte niet vanwege een hamstringblessure. In Vuurland is het wel gelukt: Cock liep het parcours van de Maraton del Fin del Mundo. Roelien deed de organisatie, bemenste de verzorgingingsposten, nam de tijden op en leverde de medaille. De maraton van het Einde van de Wereld. En de zuidelijkste ter wereld. En op de vraag van broer Hans: dit was de 63e maraton in 19 jaar en in 15 landen.

Ushuaia We verblijven ongeveer een week rond de zuidelijkste stad ter wereld. Dat is voor de marathon, maar ook om onze 10-daagse reis naar Antarctica voor te bereiden. Ushuaia is mooi tegen de bergwand aangebouwd en groeit vooral door het toerisme en de belastingvrijstelling. Het is hier relatief goedkoop om producten te produceren.

Presidio Ook met uitzicht, maar dan door tralies, op het Beagle Canal is het Presidio. Dit was de strafkolonie waarheen gevangenen werden gestuurd. De bedoeling was om Ushuaia te laten groeien. De gevangenen (M + V) legden wegen aan, bouwden woningen en mochten met elkaar trouwen enzo.

(o)zon Het gat in de ozonlaag is nog steeds niet hersteld. Vooral in de lente – nu dus – kan het voorkomen dat het gat een dag lang precies boven Ushuaia hangt. Dat zijn zeer ongezonde dagen. Zelfs schapen hebben hier oogafwijkingen door de zeer sterke UV-straling.

Estancia Harberton De oudste estancia van Vuurland is Harberton. Gesticht in 1886 door de Engelse dominee Thomas Bridges. Wij krijgen er een rondleiding van Victoria. Bomen groeien hier zeer grillig. Handig als je gebogen balken nodig hebt om een schip te bouwen.

Ontvlezen In het zeezoogdierskelettenmuseum ontmoeten we Donald uit de USA. Hij is hier als vrijwilliger met een tandenborstel botten aan het schoonmaken. Met het skelet van een potvis is hij een maand of 2 bezig. Onze zesde nieuwsbrief wordt een themanieuwsbrief en krijg je ergens in de zomer tussen Sinterklaas en kerst. Heb je vragen, reacties of opmerkingen: stuur ze per Whatsapp, Signal of email.

Ga verder met deel 6.